นิตยสาร Creative Thailand ปีที่ 5 ฉบับที่ 7

ริ้วรอยแห่งสติปัญญา

ที่บ้านดงยาง จังหวัดยโสธร ความร้อนและความแห้งแล้งไม่ได้เป็นอุปสรรคของผืนนากว่า 20 ไร่ที่เขียวชอุ่มตลอดทั้งปี ด้วยวิธีคิดและการลงมือทำอย่างจริงจังของ เอี่ยม สมเพ็ง ชาวนาวัย 68 ปีที่ต่อสู้กับธรรมชาติและสารเคมีมากว่า 20 ปี ก่อนจะพลิกผืนนาด้วยแนวเกษตรอินทรีย์
การต่อสู้กับภูมิอากาศของอีสานนั้นไม่ได้ได้มาเพราะโชคช่วย แต่เกิดจากการเฝ้าสังเกตและประมวลผล เพราะตั้งแต่ปี 2536-2556 ลุงเอี่ยมได้บันทึกวันที่ฝนตกทุกวันแล้วนำมาทำเป็นกราฟแบบง่ายๆ จนเห็นการเปลี่ยนแปลงที่ชัดเจน และนำไปสู่การกำหนดวันหว่านข้าวหอมมะลิในแต่ละปีการคำนวณปริมาณฝนไม่ใช่ปัจจัยเดียว ลุงเอี่ยมยังได้คิดระบบชลประทานย่อมๆ ด้วยการขุดสระน้ำ แต่ก็ต้องพบกับต้นทุนค่าน้ำมันของเครื่องสูบน้ำ ดังนั้น เมื่อ 4 ปีที่แล้ว เขาจึงได้ทดลองประดิษฐ์กังหันลมที่นำวัสดุอุปกรณ์เท่าที่หาได้ ทั้งสังกะสี พลาสติก ป้ายโฆษณา เหล็กแกนกลางล้อจักรยานมาลองผิดลองถูกจนได้กังหันลมที่มีต้นทุน 3,000 บาทมาไว้สูบน้ำใช้ได้ตลอดทั้งปี ผลผลิตข้าวที่เคยได้ 5-6 ตันจากการใช้ปุ๋ยเคมีบนผืนนา 23 ไร่ ก็เปลี่ยนเป็นข้าวหอมมะลิอินทรีย์ 10-15 ตัน จากพื้นที่ 11 ไร่ และอีก 6 ไร่เปลี่ยนเป็นพืชผักหมุนเวียนกว่าร้อยชนิดที่ส่งขายได้ทุกวัน เก็บรายได้วันละกว่าพันบาท ทุกวันนี้ ลุงเอี่ยมกับผืนนาและกังหันลมของเขาได้รับความสนใจจากชาวนาในจังหวัดอื่น โดยมีองค์กรของรัฐและเอกชนเข้ามาเรียนรู้ถึงตัวอย่างของการใช้สติปัญญาและประสบการณ์เอาชนะความแล้งของผืนดิน
สังคมอาจคุ้นเคยกับความสร้างสรรค์ที่เป็นเลิศ ไอเดียแหลมคมจากความเยาว์วัยที่ปูทางสู่ผลิตภัณฑ์หรือสินค้ามากมายในโลกใบนี้ แต่สังคมก็ไม่อาจมองข้ามความเจนจัดและรอบด้านจากความอาวุโสได้ ย้อนกลับไปยาวนานกว่านั้น หลุยส์ ปาสเตอร์ (Louis Pasteur) ในวัย 65 ปีทำการทดลองวัคซีนเพื่อเอาชนะโรคแอนแทรกซ์ที่ระบาดอย่างหนักในยุโรป หรืออเล็กซานเดอร์ เฟลมมิ่ง (Alexander Fleming) ผู้ค้นพบเพนนิซิลินและพัฒนายาอันเป็นคุณูปการต่อโลกก็ได้รับการยกย่องด้วยรางวัลโนเบลในวัย 64 ปี กระทั่งเบื้องหลังไอโฟนเครื่องแรกในปี 2007 ของ สตีฟ จ็อบส์ (Steve Jobs) ก็ยังพึ่งพิงตรรกะอันลึกซึ้งแต่แสนเรียบง่ายของดีเตอร์ แรมส์ (Dieter Rams) นักออกแบบอาวุโสที่วันนี้มีวัยกว่า 82 ปีแล้ว โดยจ็อบส์ยังได้ส่งไอโฟนเครื่องแรกไปให้แรมส์ เพื่อเป็นการคารวะต่อความรู้ของแรมส์อีกด้วย
ความเยาว์วัยอาจไม่ใช่เครื่องการันตีความคิดสร้างสรรค์ที่สดใหม่ ขณะที่ความอาวุโสก็ไม่ได้ยืนยันความถูกต้อง แต่สังคมนั้นไม่อาจละเลยการผสมผสานอย่างกลมกลืนขององค์ความรู้จากผู้คนต่างยุคสมัยกันได้ ยิ่งในสถานการณ์ที่โลกก้าวเข้าสู่การเผชิญหน้ากับโครงสร้างประชากรของผู้สูงอายุที่เพิ่มขึ้นทุกปี ขณะที่วัยแรงงานถดถอย การผลิตของโลกส่วนหนึ่งจะต้องตอบโจทย์แก่กลุ่มผู้สูงอายุที่เป็นพลเมืองและผู้บริโภคขนาดใหญ่ของโลก ข้อเท็จจริงก็คือความต้องการของกลุ่มผู้สูงอายุต้องถูกเปลี่ยนเป็นสินค้าและบริการ ซึ่งก็ล้วนมาจากความสร้างสรรค์ของคนรุ่นใหม่ที่คิดค้น แต่เพื่อให้เข้าถึงใจของลูกค้า จึงต้องอาศัยประสบการณ์และความรู้ของผู้อาวุโสมาคิดให้รอบด้าน ดังนั้น จึงนับเป็นโชคดีของสังคม ที่จะเกิดปรากฏการณ์การไหลเวียนทางปัญญาที่อยู่บนรากฐานและร่องรอยของคนรุ่นก่อน จนผลิดอกออกผลใหม่ๆ ให้กับคนรุ่นต่อไป
การก้าวสู่สังคมของความสูงวัยนั้นไม่ใช่เรื่องน่าตระหนกเพราะโลกพรั่งพร้อมด้วยแนวคิดและเทคโนโลยีอันล้ำเลิศที่จะทำให้ความสุขเกิดขึ้นได้ในทุกช่วงอายุ แต่สิ่งที่ต้องตระหนักก็คือ ไม่ว่าเราจะอยู่ในวัยไหน เราได้สร้างคุณค่าให้กับตัวเองหรือสังคมมากพอแล้วหรือยัง

ในเล่มพบกับ...
Matter… สวยด้วยวิศวกรรมชีวการแพทย์
Classic Item… Birth Control Pills
Cover Story… Rise of the Aging Empire: เปิดอาณาจักรนักช้อปสูงวัย
Creative City… โทยามะ: Compact City แห่งอนาคตที่เป็นมิตรกับผู้สูงวัย
Creative Will… SENS Research Foundation: เมื่อความชรา... รักษาได้