กษัตริย์ในทศชาติ

พุทธศาสนาเป็นศาสนาที่อยู่กับโลกใบนี้มานานหลายพันปี คำสอนและแนวคิดย่อมแสดงสิ่งที่เกิดขึ้นในอดีต พุทธศาสนาจึงไว้เป็นแหล่งศึกษาของคนทุกยุคสมัย จะว่าไปแล้วพุทธศาสนาปรากฏเรื่องราวให้ศึกษาได้อย่างหลากหลาย อย่างในหนังสือเล่มนี้เป็นการศึกษากษัตริย์ในพุทธศาสนาที่ปรากฏในทศชาติ ทศชาติเป็นหนึ่งในวรรณกรรมพุทธศาสนาที่ประกอบด้วยชาดกเรื่องยาว 10 เรื่อง เป็นเรื่องราวการบำเพ็ญบารมีอย่างยิ่งยวดของพระโพธิสัตว์

กษัตริย์ในทศชาติ สะท้อนเรื่องบทบาทและหน้าที่ของกษัตริย์ว่าได้ทำสิ่งใดอันเป็นส่วนหนึ่งของการบริหารบ้านเมือง นอกจากนี้ยังศึกษาถึงการสืบสันตติวงศ์ของกษัตริย์ เพื่อเห็นภาพรวมของการสืบเนื่อง และสานต่อทางการปกครองจากพระบิดาสู่พระโอรส และพระเชษฐาสู่พระอนุชา รวมถึงความสัมพันธ์ในเชิงการปกครอง เช่น ความสัมพันธ์ระหว่างกษัตริย์กับกษัตริย์ ด้วยการอภิเษกสมรสเพื่อเป็นเครือญาติให้เกิดความมั่นคง ซึ่งสุดท้ายแล้วบางอาณาจักรอาจถึงผนวกเป็นหนึ่งเดียวกับอีกอาณาจักร ความสัมพันธ์ระหว่างกษัตริย์กับข้าราชบริพาร ข้าราชบริพารมีความจงรักและภักดีให้กับราชสำนัก กษัตริย์เองก็ตอบแทนด้วยความรักและความเมตตากลับเช่นกัน และ ความสัมพันธ์ระหว่างกษัตริย์กับประชาชน ตามหลักของระบอบราชาธิปไตย กษัตริย์มีอำนาจสูงสุดในการปกครองแต่หากพสกนิกรรวมพลังกันก็สามารถต้านทานและถอดถอนกษัตริย์ลงจากราชบัลลังก์ได้ ซึ่งเรื่องราวเหล่านี้ปรากฏมานับพันกว่าปีแล้ว

หวังเป็นอย่างยิ่งว่า เนื้อหาทั้ง 5 หัวข้อนี้ จะทำให้เห็นภาพกษัตริย์ในพุทธศาสนาที่ปรากฏในทศชาติ ตามจริงแล้วทศชาติเป็นเพียงส่วนหนึ่งของพุทธศาสนา ข้อมูลในหนังสือเล่มนี้มิได้เป็นการเหมารวมว่าพุทธศาสนากล่าวถึงกษัตริย์อย่างนี้ แต่เชื่ออย่างหนึ่งว่าอิทธิพลของทศชาติอาจมาผลต่อการเมืองการปกครองของไทย เช่น การอภัยโทษซึ่งอาจมาจากเตมิยชาดก การแสดงพระบรมราโชวาทอาจมาจากเนมิราชชาดก และการสืบสันตติวงศ์จากพระเชษฐาสู่พระอนุชาที่ปรากฏในประวัติศาสตร์ไทยด้วยอาจมาจากมหาชนกชาดก หรือการผนวกสองอาณาจักรให้เป็นปฐพีเดียวกัน ซึ่งเคยเกิดขึ้นมาแล้วในสมัยกรุงศรีอยุธยาอาจมาจากมโหสถชาดกก็เป็นได้

เนื้อหาในส่วนวิเคราะห์และเทียบเคียงกับเหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ เป็นความเห็นส่วนตัวของผู้ศึกษา ท่านผู้อ่านสามารถไม่เห็นด้วยและแย้งได้ วัตถุประสงค์หลักของการเขียนหนังสือเล่มนี้ เพราะต้องการให้เห็นคุณค่าของทศชาติในมุมมองอื่นที่ไม่ได้เป็นเชิงศาสนา กษัตริย์ในทศชาตินี้อาจทำให้เห็นว่า การเมืองก็มีในทศชาติที่หลายคนรู้จักในชื่อเรียกว่า "พระเจ้าสิบชาติ" มิใช่แค่เรื่องการบำเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตว์เพียงอย่างเดียว