ลาเมีย

บทกวีเรื่อง Lamia ถือเป็นหนึ่งในบทกวีที่มีความซับซ้อนทางแนวคิดและศิลปะการประพันธ์สูงสุดชิ้นหนึ่ง เป็นบทกวีแนวโรแมนติกที่เปล่งประกายด้วยสุนทรียะในแบบฉบับคีตส์ และในขณะเดียวกันก็สะท้อนวิถีความคิดเชิงปรัชญาเกี่ยวกับธรรมชาติของ "ความจริง" และ "ความงาม" ซึ่งเป็นหัวใจของโลกทัศน์แบบโรแมนติกที่เขายึดถืออย่างลึกซึ้ง
ลาเมียแบ่งเป็นออกสองภาค (Parts I & II) เล่าเรื่องราวของหญิงงามลึกลับผู้เคยต้องคำสาปให้กลายเป็นงู และเมื่อได้รับความช่วยเหลือจากเทพ Hermes ก็สามารถกลับคืนร่างมนุษย์และตกหลุมรักชายหนุ่มนามว่า Lycius ทั้งสองมีความรักต่อกันอย่างลึกซึ้ง ทว่ารักนั้นมิได้ตั้งอยู่บนความจริง หากแต่อยู่บนมายาและการหลบเร้นจากโลกแห่งเหตุผล เมื่อตัวละคร "อพอลโลเนียส" ผู้เป็นตัวแทนของเหตุผลและปัญญา ก้าวเข้ามาในโลกแห่งรัก ลาเมียก็สลายสิ้นไป เผยให้เห็นโศกนาฏกรรมแห่งความงามที่มิอาจคงอยู่ในแสงแห่งความจริง
ประเด็นหลักในบทกวีคือความขัดแย้งระหว่าง phantasy กับ philosophy ระหว่างโลกแห่งความฝัน ความงาม ความลึกลับ กับโลกแห่งเหตุผล วิทยาการ และการพิสูจน์ ด้วยสายตาของกวีโรแมนติกอย่างคีตส์ได้ตำหนิว่า "ปรัชญา" เป็นผู้ "unweave a rainbow" หรือทำลายความลี้ลับของรุ้งกินน้ำด้วยการอธิบายทางวิทยาศาสตร์ กล่าวคือ โลกที่ถูกทำให้เข้าใจด้วยเหตุผลนั้นอาจเป็นโลกที่ไร้ความมหัศจรรย์ ไร้เสน่ห์ และไร้ชีวิตชีวา
ในฉากที่ Lycius พาลาเมียเข้าสู่โลกแห่งความจริง และเชื้อเชิญอพอลโลเนียสมาในพิธีแต่งงานนั้น เป็นการกระทำที่เปรียบเสมือนการพาภาพลวงให้เผชิญแสงจ้าแห่งเหตุผล ผลคือลาเมียต้องมลายไป เป็นสัญลักษณ์ที่ทรงพลังยิ่งของการที่ความงามและความฝันมิอาจดำรงอยู่ภายใต้แสงแห่งตรรกะ
ลาเมียมิได้เป็นเพียงนางอสูรหรือนางฟ้า หากเป็นร่างแทนของ "ความงาม" ที่หลุดพ้นจากกรอบของโลกแห่งข้อเท็จจริง เธอเป็นตัวละครที่ซับซ้อน ทั้งน่าสงสารและน่าพิศวงอยู่ในที เธอต้องการเพียงรักและการยอมรับโดยไม่ถูกตั้งคำถาม ในสายตาของคีตส์ เธอคือแก่นแท้ของสิ่งงดงามทั้งปวงที่เราอาจไม่สามารถเข้าใจหรือจับต้องได้ด้วยเหตุผล
บทกวีมิได้ตัดสินลาเมียว่าเป็นผู้หลอกลวง แต่กลับสะท้อนความเจ็บปวดที่งดงามต้องถูกทำลายด้วยตรรกะอันเย็นชา และยิ่งไปกว่านั้น ยังสะท้อนให้เห็นว่าในโลกของมนุษย์นั้น บางครั้ง "ความฝัน" คือสิ่งจริงแท้ยิ่งกว่า "ความจริง" เอง
คีตส์ใช้โคลงคู่เฮียโรอิก (heroic couplets) อย่างวิจิตร โดยสลักภาพด้วยภาษาที่เต็มไปด้วยกลิ่นอายเงียบงาม แฝงความลึกลับและโรแมนติก อุปมาอุปไมยในบทกวีล้วนทอแสงแห่งจินตนาการ เช่นการเปรียบลาเมียเป็น "rainbow in the mist" หรือการพรรณนาฉากต่าง ๆ ด้วยโทนสี เสียง และกลิ่นอย่างละเอียดละเมียดละไม
นอกจากนี้ยังมีการเล่นกับการรับรู้ของผู้อ่าน ผ่านการถ่ายทอดบรรยากาศที่ก้ำกึ่งระหว่างจริงกับฝัน ราวกับจะท้าทายผู้อ่านให้ตั้งคำถามว่า "ความจริง" นั้นจำเป็นต้องเข้าใจหรือไม่ หรือแท้จริงแล้ว ความรู้สึกที่เกิดขึ้นในขณะเสพสิ่งงามต่างหากที่เป็นสารัตถะของชีวิต
ในท้ายที่สุดลาเมียก็คือบทกวีแห่งการไว้ทุกข์ต่อความฝันที่ถูกทำลาย มันคือเสียงของคีตส์ที่ร่ำไห้ให้กับโลกซึ่งกำลังหมุนเข้าสู่ยุคของวิทยาศาสตร์และเหตุผลอย่างสมบูรณ์ เขายืนยันว่า ในโลกที่ไม่มีที่ทางให้กับสิ่งลี้ลับ ความรักอันบริสุทธิ์ และความงามอันมิอาจจับต้อง มนุษย์อาจหลงลืมแก่นสารแท้ของความเป็นมนุษย์ไปเสียเอง
ด้วยเหตุนี้เองลาเมียจึงมิใช่เพียงบทกวีเรื่องหนึ่ง หากคือบทบันทึกแห่งการต่อสู้ระหว่างหัวใจของกวีผู้หลงรักในความฝัน กับโลกที่กำลังกลายเป็นความเย็นชาเกินจะเข้าใจเสียงกระซิบของดอกไม้กลางสายหมอก