หนังสือสวดมนตร์มหากรุณาจิตรธารณีมนตร์

ธารณีหรือมนต์คาถาต่างๆ เป็นคำรหัสแห่งพระพุทธเจ้า และพระโพธิสัตว์เจ้าที่ได้จากฌานสมาบัติ สำหรับมหากรุณาจิตรธารณีมนต์ที่จะปรากฎต่อจากนี้ คือ ส่วนหนึ่งของพระสูตรมหายานชื่อ “สหัสรภุชสหัสรเนตรอวโลกิเตศวรโพธิสัตวมหากรุณาจิตรธารณีสูตร” ซึ่งในพระสูตรของมหายานเล่มหนึ่งๆ ก็จะปรากฏธารณีบทหนึ่งๆขึ้นมาเป็นธารณีประจำองค์พระพุทธเจ้าบ้าง พระโพธิ์สัตว์บ้าง สำหรับมหากรุณาจิตรธารณีมนต์นี้ได้มาจากพระสูตรสหัสรภุชสหัสรเนตร อวโลกิเตศวรโพธิสัตวมหากรุณาจิตรธารณีสูตร กล่าวว่า พระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ได้ลุกขึ้นจากอาสนะจัดแต่งภูษาทรง เรียบร้อยแล้วจึงประณมกร ถวายวันทนาเฉพาะเบื้องพระพุทธพักตร์พระศากยมุนีสัมมาสัมพุทธเจ้าแล้วทูลว่า ข้าแต่พระสุคตเจ้า ข้าพระองค์มี “มหากรุณาจิตรธารณีมนตร์” ณ บัดนี้ ข้าพระองค์ปรารถนาจักกล่าวแสดง ด้วยเหตุที่จะเป็นไปเพื่อประโยชน์แก่สรรพสัตว์ยังให้ผาสุก ด้วยเหตุจะกำจัดโรคภัยต่างๆ เป็นเหตุให้มีอายุสิริวัฒนา เป็นเหตุให้ร่ำรวยมั่งคั่ง เป็นเหตุให้อกุศลกรรม-ครุกรรม ทั้งปวงได้ดับสิ้น เป็นเหตุให้ไกลห่างจากอุปสรรคและเภทภัย เป็นเหตุให้เจริญในกุศลทั้งปวงของธรรมฝ่ายขาว เป็นเหตุให้สำเร็จในกุศลมูลทั้งปวง เป็นเหตุให้ห่างไกลจากความสะดุ้งหวาดกลัวต่างๆ และเป็นเหตุให้สำเร็จสมบูรณ์ดั่งความปรารถนาทั้งปวงอย่างรวดเร็ว ขอพระสุคตเจ้าโปรดเมตตาสดับฟังด้วยเทอญ

สำหรับพระสูตร “สหัสรภุชสหัสรเนตรอวโลกิเตศวรโพธิสัตวมหากรุณาจิตรธารณีสูตร” พระภควัทธรรมมหาเถระ ตรีปิฎกธราจารย์ชาวอินเดีย แปลจากสันสกฤตพากย์สู่จีนพากย์ ในสมัยราชวงศ์ถัง ประเทศจีน และมีฉบับแปลเป็นภาษาทิเบตด้วย มหากรุณาจิตรธารณีมนต์เป็นมนต์อันเกิดจากความเมตตากรุณาอันยิ่งใหญ่ของพระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ที่มีต่อสรรพสัตว์ที่ตกทุกข์ในโลก ในคัมภีร์กล่าวว่าธารณีนี้มีชื่อต่าง ๆ กัน เช่น มหาไวปุลยสัมปุรณธารณี, อกิญจนมหากรุณาธารณี, อายุวัฒนธารณี, วิกรมอุตตรภูมิธารณี, มโนมัยอิศวรธารณี ฯลฯ อักษรหนึ่งตัวและประโยคหนึ่งในบทธารณีมนต์นี้ ล้วนขยายเป็นอรรถธรรม อันจะนำเข้าถึงพระสัมมาสัมโพธิญาณ

มหากรุณาจิตรธารณีนี้มีสองบท บทที่ปรากฏต่อจากนี้เป็นบทยาว ประกอบด้วยคำทั้งหมดแปดสิบสี่คำ ในพระสูตรกล่าวว่า พระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ หลังจากสำเร็จธารณีนี้ ก็บังเกิดพันกรพันเนตรขึ้นทันที ซึ่งถือเป็นปางที่ทรงมหิธานุภาพมากที่สุด เป็นปางที่พระโพธิสัตว์สำแดงฤทธิ์เพื่อโปรดสรรพสัตว์ มหากรุณาจิตรธารณีมนต์เป็นพระสูตรที่ใช้ในพิธีกรรมปลุกเสกทุกสรรพสิ่ง เช่น การปลุกเสกมณฑลพิธี ปลุกเสกพระเครื่อง ฯลฯ ธารณีนี้เป็นธารณีแห่งมหากรุณา คือ จิตเมตตากรุณาอันยิ่งใหญ่ไพศาล มหากรุณาจิตรธารณีมนตร์จึงเป็นธรรมมูลฐานที่พระพุทธเจ้าทรงประทานให้ด้วยมหากรุณา สำหรับผู้ตั้งใจสวดท่องจึงได้รับผลตอบสนองอันยิ่งใหญ่ ด้วยว่าในขณะสวดท่องธารณีนี้จะปรากฏพระพุทธเจ้า พระโพธิสัตว์เจ้า พระอรหันต์เจ้า เทพธรรมบาลแปดสิบสี่พระองค์คอยให้ความช่วยเหลือคุ้มครองและนำพาให้บรรลุธรรม
สำหรับบทสวดมหากรุณาจิตรธารณีมนต์ เป็นที่นับถือและสวดบูชาพระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์(กวนอิม) ปางพันกรพันเนตร กันอยู่ทั่วไปในหมู่พุทธศาสนิกชน ตั้งแต่อินเดียเหนือ เนปาล ทิเบต ไปจนถึงจีน ญี่ปุ่น เกาหลี และเวียดนาม อักษรหนึ่งตัวและประโยคหนึ่งในบทธารณีมนต์นี้ ล้วนขยายเป็นอรรถธรรม ที่ให้เร่งบำเพ็ญฌาน ฝึกกรรมฐาน สำรวมอินทรีย์ทั้งหก ละโลภ โกรธ หลง อันจะนำเข้าถึงพระสัมมาสัมโพธิญาณได้ ผู้ที่เลื่อมใสศรัทธาตั้งใจปฏิบัติตาม พร้อมกับสวดสรรเสริญพระ
นามพระโพธิสัตว์ ย่อมจะถึงพร้อมในกุศลทั้งปวง สามารถยังวิบากกรรมอันมิมีประมาณให้สิ้นสูญ ครั้นเมื่อวายชนม์จะไปอุบัติ ณ สุขาวดีพุทธเกษตรแห่งองค์พระอมิตาภะพุทธเจ้า

ในประเทศไทยธารณีสูตรฉบับนี้ ได้แปลโดยหลวงจีนคณาณัติจีนพรต (เย็นบุญ) เจ้าอาวาสวัดทิพยวารีวิหาร ซอยทิพยวารี ถนนตรีเพชร แขวงวังบูรพาภิรมย์ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ชื่อคัมภีร์สันสกฤต คือ "สหัสรภุชสหัสรเนตรอวโลกิเตศวรโพธิสัตวไวปุลยสัมปุรณอกิญจนมหากรุณาจิตรธารณีมนต์สูตรมหากรุณามนตระ" นำเข้าไปแปลในประเทศจีน สมัยราชวงศ์ถัง โดยพระภควัทธรรมมหาเถระ ตรีปิฎกธราจารย์ชาวอินเดีย ได้กล่าวถึงบทสวดธารณีแห่งพระอวโลกิเตศวรโพธิสัตว์ (กวนอิม) ปางพันกรพันเนตร คือ มหากรุณาหฤทัยธารณี อันจะยังอานิสงส์ความศักดิ์สิทธิ์ให้บังเกิดขึ้นแก่ผู้สวดนานานัปการ

หากจักมีข้อผิดพลาดประการใดที่เกิดจากการจัดทำครั้งนี้แล้วไซร้ ด้วยเพราะข้าพเจ้าเบาปัญญาเอง กราบขอขมาต่อพระรัตนตรัย ขออกุศลกรรมทั้งปวงจงมลายสิ้นด้วยจิตที่บริสุทธิ์ กุศลอันใดที่เกิดมีขึ้นขออุทิศแด่สรรพสัตว์ทั้งปวงจนหมดสิ้น ขอให้หมู่สัตว์ตนเองและครอบครัว ได้มีแสงสว่างแห่งปัญญาและบารมีไม่มีประมาณ มีอายุขัยไม่มีจำกัด คือ การไม่เกิดอีก ได้อุบัติยังสุขาวดีโลกธาตุแม้นในปัจจุบันชาติและอนาคตชาติเป็นที่แน่นอนเถิด.