การย้อมผ้าด้วยสีจากธรรมชาติ

ธรรมชาติของเรามีความมหัศจรรย์ ทุกสิ่งทุกอย่างในธรรมชาติสามารถให้สีได้ทั้งนั้น ทั้งสีที่ใช้ในการผสมอาหาร สีที่ใช้ในการวาดรูป สีที่ใช้ในการเคลือบภาชนะ สีที่ใช้ในการย้อมผ้า วัตถุให้สีมีทั้งพืช สัตว์ หรือวัสดุธรรมชาติอื่นๆ เช่น ดิน หิน ฯลฯ

วัตถุให้สีจากธรรมชาติเกือบทั้งหมดเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะวัตถุที่ให้สีในการย้อมผ้า ที่นอกจากจะเป็นมิตรต่อสิ่งแวด ล้อมแล้ว เมื่อนำผ้ามาใช้งานสีย้อมบางชนิดยังมีสารต่างๆ ที่ดีต่อผู้ใช้ เช่น มีสารกำจัดแบคทีเรีย ที่ทำให้เมื่อมีเหงื่อแล้วช่วยลดกลิ่นตัว แม้ว่าสารเหล่านี้จะโดนกำจัดไปเมื่อ่านการซักหลายๆ ครั้ง แต่ก็ทำให้ผู้ใช้งานรู้สึกดีกว่าการใช้สีย้อมสังเคราะห์

เสน่ห์ของผ้าย้อมสีจากธรรมชาติอีกอย่างหนึ่งก็คือ สีของผ้าที่ย้อมแต่ละครั้งจะไม่ซ้ำกันเลย วัตถุให้สีชนิดเดียวกัน ที่ปลูกในช่วงเวลาต่างกัน สถานที่ต่างกัน เก็บในช่วงเวลาต่างกัน เวลาและอุณหภูมิการสกัดสีที่ต่างกัน ล้วนทำให้ได้ความเข้มและโทนสีที่ต่างกัน

วัตถุให้สีในธรรมชาติจากพืช ได้มาจาก ดอก ใบ ผล เมล็ด แก่น เปลือก เหง้า ราก จากสัตว์ได้มาจากมูลสัตว์ ตัวสัตว์เอง หรือสารที่สัตว์นั้นผลิตออกมา นอกจากนี้ยังมีสีที่ได้จากธรรมชาติอื่นๆ อีก เช่น จากดินลูกรัง จากโคลน จากหิน ฯลฯ

แต่...สีธรรมชาติส่วนใหญ่มีความคงตัวต่ำ สีจะซีดจางลงได้ง่ายเมื่อผ่านการซัก หรือโดนแสงแดด ดังนั้นผู้ที่ต้องการนำวัตถุให้สีจากธรรมชาติ มาย้อมผ้า จึงต้องเรียนรู้วิธีการที่จะผนึกสีให้อยู่บนเนื้อผ้าได้นานขึ้น รวมถึงเทคนิคการใช้สารต่างๆ เพื่อปรับโทนสีให้เป็นไปตามที่ต้องการ

วัตถุธรรมชาติที่ให้สีจะรวบรวมวัตถุใกล้ตัว หรือที่หาได้ง่ายๆ เช่น เปลือกผลมังคุด เปลือกเงาะ เปลือกผลทับทิม ใบมะม่วง กากกาแฟ ดอกต้อยติ่ง เมล็ดถั่วดำ สนิมเหล็ก สีจากพืชสมุนไพรต่างๆ ที่หาซื้อได้ง่ายในตลาด เช่น แก่นฝาง ดอกคำฝอย ดอกอัญชัน ดอกกระเจี๊ยบ ขมิ้น ไม้สีแสียด ไม้แฮ่ม ครั่ง ฯลฯ รวมถึงขั้นตอนอย่างละเอียดในการย้อมผ้าด้วยคราม ที่อาจมีขั้นตอนมากกว่าขั้นตอนทั่วๆ ในการย้อมด้วยสีจากธรรมชาติอื่นๆ แต่ถ้าได้ลองทำแล้วจะพบว่าไม่ยากเลย และทำให้เกิดความภาคภูมิในที่ได้นำผ้าที่ย้อมด้วยฝีมือตนเองไปต่อยอดทำผลิตภัณฑ์ต่างๆ อีกด้วย

หนังสือเล่มนี้ จะแนะนำขั้นตอนต่างๆ ตั้งแต่ ชนิดผ้า การเตรียมผ้าก่อนย้อม การใช้สีจากธรรมชาติชนิดต่างๆ การใช้สารต่างๆ เพื่อผนึกสีและปรับโทนสี รวมถึงให้ความรู้ในเรื่องการใช้สีสังเคราะห์หรือสีวิทยาศาสตร์ในการย้อมผ้าด้วย แต่การย้อมผ้าหากย้อมเป็นสีพื้นทั่วไปอาจจะนำไปใช้งานต่อได้ยาก ดังนั้นหนังสือเล่มนี้จึงได้กล่าวถึงการสร้างลวดลายบนผืนผ้าด้วย นอกจากนี้ยังมีตัวอย่างการนำผ้าที่ย้อมไปใช้งานในเรื่องต่างๆ ด้วย