หน้าเปื้อนดิน

รัฐบาลมองเห็นว่า การศึกษาขั้นพื้นฐานของประชาชน ของเรายังมีมาตรฐานต่ำกว่าประเทศเพื่อนบ้านอีกหลายประเทศ ทำให้พลเมืองของเราหย่อนสมรรถภาพ ไม่มีประสิทธิภาพในการพัฒนาประเทศชาติ จึงแก้ไขกฎหมายเกณฑ์เด็กเข้าเรียนใหม่ ขยับจาก ๔ ปีเป็นเจ็ดปี โดยมีข้อแม้ว่า ตำบลไหนพอจะขยับขยายให้เป็นเจ็ดปีได้ก็ค่อยทำไป

มีหลายตำบลหลายโรงเรียนประกาศขยายภาคบังคับด้วยความองอาจกล้าหาญ อุปสรรคร้อยแปดก็เกิดขึ้น ส่วนใหญ่เด็กๆ เป็นลูกของชาวไร่ชาวนา ฐานะอยู่ในเกณฑ์ยากจน บางคนมีลูกห้าหกคน ถ้าต้องเรียนต่อในชั้นประถมตอนปลายเสียสักสามคน เรื่องเงินทองค่าหนังสือแบบเรียนอะไรนั่นยังไม่ต้องพูดกัน

ว่ากันเฉพาะเรื่องที่ผู้ปกครองขาดแรงงานสำคัญในการทำไร่ทำนาไปตั้งสามคน เท่านี้พ่อแม่ก็ดิ้นรนทุกวิถีทางที่จะเอาลูกออกโรงเรียนแล้ว ปัญหามันยิ่งร้ายกว่าสมัยโบราณอีก เพราะเป็นช่วงที่ลูกเขารู้หนังสือหนังหาบ้างพอสมควรแล้ว อายุเด็กก็มากขึ้น โตพอที่จะช่วยงานได้เกือบเท่าผู้ใหญ่ และที่ร้ายกว่านั้น ผู้ปกครองสมัยนี้ฉลาดขึ้น รู้หนทางหลบหลีกกฎหมายได้ดีกว่าสมัยเมื่อสิบปีโน้นมากนัก

ข้าพเจ้าประชุมครูปรึกษาหารือวางแผนแก้ปัญหากันอย่างรอบคอบถี่ถ้วน พวกเราเริ่มออกประชาสัมพันธ์กับผู้ปกครอง ข้าพเจ้าไปทำบุญที่ศาลาวัดในวันพระสำคัญๆ เช่นวันเข้าพรรษา วันตรุษสารท คนรวมเต็มศาลา พูดให้ประชาชนเขาเข้าใจ ให้เห็นความสำคัญของการศึกษา กล่าวถึงความเจริญของบ้านเมืองเปรียบเทียบกับประเทศเพื่อนบ้าน ผลได้ผลเสีย และให้เตรียมตัวเตรียมใจไว้สำหรับให้บุตรหลายเรียนต่อไปอีกสามปีพูดไม่รู้กี่ครั้งกี่หน พบใคร แม้แต่ในวงเหล้าก็คุยกันถึงเรื่องนี้

ข้าพเจ้าเชิญกรรมการศึกษา ผู้ใหญ่บ้านกำนันประชุม ขอความช่วยเหลือ ออกชี้แจงชักจูงควบคู่ไปกับครู เล่นกันอยู่นานหลายเดือน เสียงโจษจันในทางไม่ดีเริ่มจางหายไป พวกเรายิ้ม ดีใจว่าปัญหาคงมีน้อยกว่าที่อื่นแน่ พวกครูดีใจในฝีมือการทำงานเข้าถึงประชาชน สามารถชักชวน ชี้แจงให้ผู้ปกครองเด็กเข้าใจได้ดี

โรงเรียนของเราอยู่บ้านนอก ห่างจากอำเภอสิบกว่ากิโลฯ โรงเรียนต้องเอาหนังสือไปขายให้ผู้ปกครองที่โรงเรียนก่อนเปิดเรียนทุกปี เพราะจะให้ผู้ปกครองเข้าไปซื้อในเมืองนั้นเป็นการลำบากมาก โรงเรียนจึงรับหนังสือมาช่วยให้ ได้เปอร์เซ็นต์นิดหน่อยเอาเข้าเป็นเงินรายได้ของโรงเรียนสำหรับซื้อฟุตบอล ให้เด็กเตะ

“ป. ๕ เป็นไง” ทุกคนถามถึงจำนวนคนที่มาซื้อ
“ยังไม่ถึงครึ่งเลย นักเรียนมี ๑๑๐ คน มาซื้อแค่ สี่สิบกว่าคนเท่านั้น” ครูที่ทำหน้าที่ขายหนังสือเรียนชั้นป.๕ บอก

ข้าพเจ้าใจหายวูบ เพราะวันรุ่งขึ้นก็จะเปิดเรียนแล้ว