การจัดการความขัดแย้งในสังคม Conflict Management in Society

เป็นที่ทราบกันดีว่าเกือบยี่สิบปีที่ผ่านมาเกิดวิกฤตปัญหาต่าง ๆมากมายในสังคมไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งปัญหาเกี่ยวกับเรื่องความแตกแยกขัดแย้งของผู้คนในสังคม มีการแบ่งกลุ่มแบ่งสีแบ่งฝ่ายกันอย่างชัดเจน เกิดความเคียดแค้นชิงชังในหมู่ประชาชนอย่างลึกซึ้งกว้างขวางอย่างชนิดที่ไม่เคยปรากฏขึ้นมาก่อน ตราบจนถึงปัจจุบันก็ยังไม่มีทีท่าว่าแนวโน้มสถานการณ์จะดีขึ้น
หลัก ‘อริยสัจสี่’ ถือเป็นระบบใหญ่ที่ครอบคลุมกระบวนการในการแก้ไขปัญหาทั้งมวลตามหลักศาสนาพุทธกล่าวคือ เมื่อเจอกับปัญหาหรือ ‘ทุกข์’ คือ สภาวะบีบคั้น สิ่งที่ติดขัด คับข้องใจ ทำให้เกิดความเครียด หวาดกลัว วิตกกังวล ไม่สบายใจ ฯลฯ ก็ต้องสืบสาวหาเหตุปัจจัยว่าเกิดจากอะไร เรียกว่า ‘สมุทัย’ เมื่อพบแล้ว ก็ต้องเล็งจุดหมายว่าเราจะเอาอะไรและจะสามารถทำได้แค่ไหน เพียงใด คือเอาความต้องการมาดูความเป็นไปได้ แล้วตั้งเป้าหมายขึ้นมาเรียกว่า ‘นิโรธ’ เมื่อตั้งเป้าหมายชัดแล้วก็จะมาสู่ขั้นการลงมือปฏิบัติเพื่อให้บรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมาย เรียกว่า ‘มรรค’
แน่สอนที่สุดว่า ‘ความขัดแย้ง’ เป็นสาเหตุสำคัญอันเป็นบ่อเกิดแห่งทุกข์ ดังนั้น หากนำหลักอริยสัจสี่มาปรับใช้กับการแก้ไขปัญหาความขัดแย้งในสังคม ก็ต้องสืบสาวหาเหตุปัจจัยให้รู้ความจริงอย่างชัดเจนถ่องแท้ว่า เหตุแห่งความขัดแย้งเกิดจากอะไร เมื่อทราบแล้วก็เล็งจุดหมายหรือตั้งเป้าหมายว่า เราต้องการสิ่งใด จะจัดการกับเหตุปัจจัยในข้อใดบ้าง และประเมินว่าจะทำได้แค่ไหนเพียงใด หลังจากนั้น ก็คิดอ่านวางแผนกำหนดวิธีปฏิบัติหรือเทคนิควิธีการต่าง ๆในการดำเนินการเพื่อให้บรรลุถึงซึ่งเป้าหมายที่ตั้งไว้
หนังสือเล่มนี้มีเจตนาทำขึ้นเพื่อเป็นข้อมูลความรู้สำหรับนำไปปรับใช้ในกระบวนการจัดการความขัดแย้งตามหลักอริยสัจสี่ เนื้อหาสาระแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ส่วนแรกเป็นแนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับความขัดแย้งและการจัดการแก้ไขปัญหาความขัดแย้งที่สำคัญ 2 วิธี คือ การฟ้องคดีต่อศาลและการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท รวมทั้งความเห็นและข้อเสนอ ส่วนที่สองเป็นบทความที่เกี่ยวข้อง 3 เรื่อง เรื่องแรกเป็นการนำตัวอย่างปัญหาของวิธีแก้ไขความขัดแย้งโดยศาลเกี่ยวกับการดำเนินคดีอาญาความผิดต่อส่วนตัวมาวิเคราะห์ อีกสองเรื่องเป็นการนำเสนอเทคนิคแนวทางในการนำหลักศาสนาพุทธไปปรับใช้กับการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท
โลกยุคปัจจุบันมีความสลับซับซ้อน แตกต่างหลากหลาย และในอนาคตคงต้องเผชิญกับวิกฤตปัญหาต่าง ๆมากมาย การจัดการแก้ไขปัญหาจึงต้องอาศัยองค์ความรู้ ประสบการณ์ ศักยภาพความสามารถที่แตกต่างหลากหลาย รวมทั้งการได้รับความร่วมมือจากผู้คนในสังคมทุกภาคส่วน การรวมศูนย์อำนาจ การคิดหวังพึ่งพา Hero หรือพระเอกขี่ม้าขาว จะทำให้บ้านเมืองติดกับดัก จมปลัก และถลำลึกลงไปเรื่อย ๆ การกระจายอำนาจ ช่วยกันคิดช่วยกันทำคนละไม้คนละมือ การรวมตัวกันเป็นกลุ่มเล็กกลุ่มน้อยเพื่อช่วยเหลือดูแลพึ่งพากัน การสร้างเครือข่ายเพื่อแลกเปลี่ยนข้อมูลความรู้และร่วมกันถักทอสร้างสรรค์สิ่งดีงามให้เกิดขึ้นในสังคมคือทางออกของมนุษย์โลกยุคปัจจุบัน
หวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสือเล่มนี้จะเป็นส่วนเล็ก ๆที่หลอมรวมกับส่วนใหญ่ในสังคม จนมีพลังมากพอต่อการก้าวพ้นออกจากวิกฤตปัญหาและเดินต่อไปข้างหน้าได้อย่างมั่นคง ปลอดภัย ยั่งยืน ตามสมควรแก่เหตุปัจจัย.