โฉมหน้าศักดินาไทย

ศักดินาคือพวกที่นุ่งผ้าโจงกระเบน?
ศักดินาคือคนกินหมาก?
ศักดินาคือพวกตีนเล็ก?
ศักดินาคือพวกที่มีบรรดาศักดิ์
ศักดินาคือพวกหัวเก่
ศักดินาคือพวกที่ดูถูกที่เหยียดหยามประชาชน เด็กและสตรี?
ศักดินาคือพวกเจ้า?

ว่ากันที่จริงแล้ว ลักษณะเหล่านี้ก็ไม่ผิดเสียทีเดียว แต่ก็ไม่ถูกต้อง
ทั้งนี้เพราะพวกที่มีตีนขนาดเล็ก ขนาดจิ๋วซึ่งสืบเชื้อสายมาจากพวก ‘ผู้ดีตีนแดง ตะแคงตีนเดิน’
ซึ่งไม่เคยทำงาน ตีนไม่เคยเหยียบเดินมาแต่สมัยก่อน อาจจะกลายเป็นนายทุน เป็นสามัญชนเพราะการล้มละลายทางเศรษฐกิจ
หรือกลับกลายเป็นผู้ถูกขูดรีดอย่างแสนสาหัสไปแล้วก็ได้

ศักดินาหลายคนในปัจจุบันนี้ไม่นุ่งผ้าโจงกระเบน พวกเจ้าแม้ที่จะเป็นเจ้าแผ่นดินด้วยซ้ำ แต่ไม่ได้เป็นศักดินาก็มีถมไป เช่น พระเจ้าหลุยส์ ฟีลิป (Louis Philippe) ของฝรั่งเศส ในกลางคริสต์ศตวรรษที่ ๑๙ ไพล่ไปเป็นตัวแทนของกระฎุมพี และโดยเฉพาะนายทุนขุนคลัง

ดังนั้น การที่จะชี้ว่าใครเป็นศักดินาโดยดูที่ขนาดของตีนหรือชาติกำเนิด จึงไม่ถูกต้องโดยสิ้นเชิง

ถ้าเช่นนั้นแล้ว การที่จะพิจารณาว่าใครเป็นศักดินาหรือไม่นั้น เราดูกันที่ไหน?