ทหารเอกพระบัณฑูร

ตัวละครสำคัญ

๑. หลวงกลาโหมราชเสนา (เดือน)
๒. องค์หญิง ธิดาของพระบัณฑูร
๓. สมเด็จเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์
๔. ขุนจิตรสุนทร (ใย)
๕. ยมโดย
๖. ครูดาบ
๗. จมื่นศรีสรลักษณ์ (ฉิม)
๘. ขุนฤทธิ์
๙. นายภูบาล
๑๐. ขุนราชมสงคราม


พระบัณฑูร นั้น หมายถึงตำแหน่งกรมพระราชวังบวรสถานมงคล
เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า "อุปราช" (ผู้ที่จะได้เป็นพระเจ้าแผ่นดินองค์ต่อไป)ในเรื่องนี้ คือเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศน์ (เจ้าฟ้ากุ้ง)
"ทหารเอกพระบัญฑูร" ไม้ เมืองเดิม ได้ใช้หนังสือพระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา และประชุมพงศาวดารภาคที่ ๖๓ เรื่องกรุงเก่า
กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก พระนิพนธ์ของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศ สร้างเป็น
นวนิยายขนาดสั้น ที่จับเหตุการณ์ตอน "เจ้าฟ้าธรรมธแบศ" ทรงลอบเป็นชู้กับ
เจ้าฟ้าสังวาล ต่อมากรมหมื่นจิตสุนทร หนึ่งในเจ้าสามกรม ที่มีความแค้น
เจ้าฟ้าธรรมธิเบศ จึงได้กราบบังคมทูลให้ "สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ"
ทรงทราบ ทำให้เกิดการไต่สวนเรื่องนี้ขึ้น โดยเจ้าฟ้าธรรมธิเบศทรงรับว่าเป็นความจริง ทำให้ทรงถูกประหารชีวิตด้วยท่อนจันทน์
มิหนำซ้ำยังสั่งให้ ขุนจิตร์สุนทร กับขุนฤทธิ์ภักดี ควบคุมตัว
องค์หญิง พระขนิษฐา(น้องสาว)ของเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์ไปคุมขัง แต่
หลวงกลาโหม ราชองครักษ์เอกรของเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์มาขัดขวางและฆ่า
ขุนฤทธิ์ฯ เสียชีวิต หลวงกลาโหมพาเจ้าหญิงไปประทับที่ตำหนักของ
เจ้าฟ้าอุทุมพร เสด็จฯอาขององค์หญิง ก่อนจะหนีไปหลบซ่อนตัว
ในเนื้อเรื่องกล่าวถึงพระเอก คือ “เดือน” หรือออกหลวงกลาโหม
ทหารเอกของเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศน์ เดือนนั้นผูกรักกับ “ยมโดย” ข้าหลวงในพระองค์หญิงธิดาในเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์ เมื่อเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศน์ต้องโทษจนเสด็จทิวงคต เดือนก็พาพระองค์หญิงและยมโดย สาวคนรักผ่าวงล้อมของกรมหมื่นจิตรสุนทรที่อ้างราชโองการมาจับกุม
การในครั้งนี้ ทำให้เดือนต้องอาญาแผ่นดิน และจำต้องหลีกลี้หนีไป แม้จะมีฝีมือเป็นเอก แต่ตัวนั้นสังกัดเจ้านายผิด ชีวิตราชการก็ไม่อาจเจริญก้าวหน้า
สองปีผ่านไป กรมหมื่นเทพพินิธ ชวนเดือน(ผ่านพระองค์หญิง )ให้กลับมาเป็นทหารสนับสนุนฝ่ายเจ้าฟ้ากรมขุนพรพินิต (เจ้าฟ้าอุทุมพร)ให้ขึ้นครองราช ด้วยขณะนั้นสมเด็จพระเจ้าบรมโกศใกล้เสด็จสวรรคต และเจ้าสามพระยาต่างก็ตระเตรียมผู้คนเพื่อทำการใหญ่
เวลาผ่านไป เมื่อเจ้าฟ้าอุทุมพรเสด็จขึ้นครองราชย์ไม่นาน ก็ถวายราชสมบัติให้พระเชษฐา เจ้าฟ้าเอกทัศน์ แล้วพระองค์ทรงออกผนวช เดือนเอง จึงจำต้องลี้ภัย ออกบวชตามเจ้านาย เหตุก็เพราะเจ้าฟ้าเอกทัศน์ แต่งตั้ง พี่ชายน้องชายของสนมเอกเป็นพระยาราชมนตรีบริรักษ์และจมื่นศรีสรรักษ์ ซึ่งทั้งสองเกิดลุแก่อำนาจกระทำการหยาบช้าต่าง ๆ นานา จนข้าราชการผู้ใหญ่ คิดกบฏ รวมถึงเดือนซึ่งขณะนั้นบวชเป็นพระก็ถูกเชิญมาให้เป็น
คณะผู้ก่อการด้วย
หากแต่เคราะห์ซ้ำกรรมซัด คณะก่อการกระทำการไม่สำเร็จ
เดือนต้องโทษหลายปี จนพม่ายกทัพเข้ามาล้อมกรุงนั่นแล จึงได้อภัยโทษออกมาเป็นกำลังให้กองทัพ สิ่งที่น่าสลด หดหู่หัวใจซึ่งเดือนรับรู้หลังพ้นโทษก็คือ ยมโดยสาวคนรักนั้นได้ออกเรือนไปเสียแล้ว ....