ตำราปลูกฝีโคป้องกันโรคทรพิษ (Smallpox) สมัยโบราณ

หนังสือนี้สำแดงให้ผู้อ่านผู้ฟัง
ทั้งปวงแจ้งว่า, โรคธระพิศม์ในเมืองไทนี้ทำประการใด,
จึ่งจะตัดเสียให้ขาดได้, อย่าให้บังเกิดต่อไปเลย
----------------------------
อนึ่งในเมืองไทนี้ถ้ามีเสือทวีมากขึ้นนัก, กำเริบก้ลาหารไม่กลัวผู้ใด, เข้ามาอยู่ทั่วทั้งแผ่นดิน, มาล้อมรอบอยู่ทุกบ้านทุกตำบล, กัดมนุษนั้นทุกคน คือบิดามารดาแลลูกหลานญาติพี่นอ้งนั้นดายมากหนักหนา, ปีละหลายๆพัน, จะมีคนปราถนาฆ่าเสือเหล่านั้นเสียมากศักเท่าใด. ถ้ามีผู้ใดผู้หนึ่งประกอบไปดว้ยวิทีอาจจับเสือร้ายทั้งหลายนั้น, ฆ่าเสียได้, ไม่ตอ้งเสียทรัพย์ศักหนิดหนึ่ง, ไม่เจบไม่ปวดไม่ตาย, ถ้าจับได้ดั่งนั้นจริง, คนทั้งปวงจะมาอ้อนวอนผู้นั้นให้ช่วยจับเสือประหารเสียนั้น, มากศักเท่าใด, เสือนั้นมีอุประมาฉันใด, มีอุประไมเหมือนฝีดาษที่ร้ายกาจกระทำให้คนตายเสียมากกว่ามากนั้น. คนที่เปนฝีดาษ, ให้เจบปวดตายหน้ากลัวนักในเมืองไทนี้, จะมีใครอาจนับได้ว่าปีละเท่าไร. ที่ไม่ตายดว้ยฝึดาษนั้นก็มี, แต่ให้เปนโรคต่างๆดว้ยพิศม์ฝึดาษนั้นบ้าง, ที่ให้แฃนเสียฃาลีบ, ตาบอด, เปนฝีในอกในทอ้งนั้น, ก็มากนักใครอาจนับได้. ฝีดาษนั้นบังเกิดขึ้นทุกบ้านทุกเรือนทั้งลาวทั้งมอนทั้งจีนทั้งยวนทั้งทวายมีพวกไทเปนต้น, รอดบ้างตายบ้าง. แท้จริงคนชาวเมืองนี้เปนอันตรายดว้ยโรคฝีดาษนั้นมากกว่า มากนัก, ไม่มีใครอาจพิจรณาได้.

จึ่งมีคำบุฉาว่า, ไม่มีวิทีสิ่งใดที่จะกันอันตรายดว้ยโรคธระพิศม์อย่างนี้บ้างแล้วหฤๅ. วิสัชนาว่าวิทีมีอยู่, ที่มีฤทธิ์เดชมากนัก, ที่ไม่ตอ้งเสียทรัพย์, แลไม่เจบไม่ปวดไม่เปนอันตราย. ทั้งชายทั้งหญิงแลเดกเลกทั้งปวง, ก็ฃอได้โดยง่าย, เอาแต่ครั้งเดียว. ของสิ่งนั้นใช้ได้จนตลอดอายุศม์. วิทีอันนี้พวกอังกฤษ, แลพวกอเมริกาเปนหลายโกดิคน, ก็ได้ทดลองวิทีอันนี้ดูนมนานกว่าสี่สิบหกปีมาแล้ว. ทำเนียมประเทษอังกฤษ, แลทั่วประเทษยูรบ, แลประเทษอเมริกาใช้แต่วิทีนี้. เหตุดั่งนี้โรคธระพิศม์ในประเทษเหล่านั้น, จึ่งไม่ใค่รจะมีเชื้อ, เหลืออยู่บ้างเลกนอ้ย. ดว้ยว่าคนที่ไม่เอาวิทีนี้ใช้, จึ่งเปนโรคธระพิศม์นั้นบ้าง.

ข้าพเจ้าพวกหมออเมริกาทั้งหลาย, ที่ได้มาอาไศรยอยู่ในกรุงศรีอะยุทยานี้, ได้ใช้วิทีอย่างนี้แต่ยังไม่ได้เข้ามาอยู่ในกรุงไททุกคนๆ, เว้นอยู่สองคน.ครั้นเข้ามาอยู่ในกรุงไทถึงหน้าระดูคนออกฝีดาษ, พวกหมอทั้งปวงทั้งชายทั้งหญิง, ก็ไม่ได้เปนฝีดาษเลย. ถึงฝีดาษบังเกิดขึ้นที่คนในครอบครัวของพวกหมอก็ดี, เชื้อฝีนั้นก็มิได้ติดต่อไปได้. เหตุดว้ยได้ใช้วิทีที่ตัดฝีดาษเสียไม่มีเชื้อแล้ว. แต่หมอคนหนึ่งที่เข้ามาอยู่ในกรุงไทมิได้ใช้วิทีนั้น, จึ่งเปนฝีดาษในเมืองนี้ แทบจะถึงชีวิตรเปนอันตราย. แต่หมอคนหนึ่ง, เมื่อยังเปนเดกอยู่ที่เมืองนอกนั้น, บิดาได้เอาพันฝีดาษมาปลูกให้, คือตัวของข้าพเจ้าหมอนี้เอง. บิดาข้าพเจ้าปลูกครั้งนั้นเพราะมีคนเดินทางมาคนหนึ่ง, ออกฝีดาษมากลางทาง, จึ่งอยุดอาไศรยอยู่ที่ใก้ลบ้านบิดาของข้าพเจ้า. คนในบ้านนั้นต่างคนต่างคิดกลัวนักไปเที่ยวหาพันวิที, ที่จะกันได้อย่างนี้, ก็หาไม่ได้, จึ่งจำเปนจำเอาบุพโพที่ฝีดาษนั้นมาปลูก, ก็ขึ้นงามดีเปนปรกติ.


อนึ่งประมาณสี่ปีแล้ว ข้าพเจ้าเอาวิทีพันฝีที่เคยใช้มาแต่เมืองอเมริกา, พวกหมอเมืองนอกฝากมาถึงข้าพเจ้า, ๆก็จัดแจงทำปอ้งกันพวกลูกหมอก็หลายคน, ที่จวนเจ้าพญาพระคลังทั้งลูกทั้งบ่าวประมาณห้าสิบคนหกสิบคน, ที่วังกรมขุนอิศเรศรังสรรค์นั้นก็หลายคน, ที่บ้านฝรั่งเสศนั้นประมาณสี่สิบคนห้าสิบคน. แลคนเหล่านั้นที่ได้ไช้วิทีปอ้งกันเปนแท้แล้ว, จนบัดนี้ก็ไม่มีใครเปนฝีดาษเลย. แต่พันวิทีที่มาแต่เมืองนอกนั้นใช้ได้สามเดือนสี่เดือนเท่านั้นก็สิ้นมือลง. ข้าพเจ้าจึ่งฝากหนังสือไปถึงเมืองนอกหลายเมือง, ขอให้ฝากพันวิทีนั้นเข้ามา. เขาก็ฝากมาให้ข้าพเจ้าหลายครั้ง, แต่พันวิทีที่ได้มานั้นใช้หาได้ไม่, เพราะมาทางไกลเสียไป, จึ่งทำไม่ติดเลย. ครั้นณวันเดือนยี่ปีฃานจัตวาศก บุตรหญิงข้าพเจ้าคนหนึ่ง. เปนไข้ธระพิศม์ได้ประมาณสิบเก้าวัน, ก็ถึงอะนิจกรรม์, เพราะไม่มีวิทีอันนี้จะปอ้งกัน, บุตรหญิงข้าพเจ้าจึ่งเสียไป. เหตุดั่งนี้ข้าพเจ้าทราบว่า, คนเปนทุกข์ถึงบุตรที่ยังไม่ได้เปนไข้ธระพิศม์นั้นมากนัก. ข้าพเจ้าจึ่งฝากหนังสือไปถึงหมอเมืองนอกอีก, ให้ฃอพันวิทีนั้นเข้ามาให้จงได้. ครั้นได้พันวิทีกันฝีดาษมาแต่หลายเมือง. พันวิทีนั้นก็ใช้ไม่ได้, เสียไปหมด. ต่อภายหลังข้าพเจ้าได้พันวิทีกันฝีดาษมาแต่เมืองอเมริกา, เมื่อเดือนแปดปัถมาสาตร. ข้าพเจ้าก็เอาพันนั้นใช้ก็เปนดีนัก. ทุกวันนี้วิทีนั้นก็มีมากภอทุกคนในแผ่นดินไทที่จะมาฃอเอาไปใช้. ข้าพเจ้ามีความเมตาแก่ทารกทั้งปวง, ที่ยังไม่เปนไข้ธระพิศม์นั้น, กลัวจะเปนไข้ขึ้นดว้ยโรคธระพิศม์ร้ายกาจนัก. เหตุดั่งนี้ข้าพเจ้าจึ่งแต่งหนังสือนี้พรรณาดว้ยพันวิทีที่กันฝีดาษอันวิเสศนักนั้น, ให้คนทั้งปวงรู้ให้สิ้นความสงไสย, ให้หาวิทีนั้นโดยง่าย, ไม่ตอ้งเสียทรัพย์พัศดุเงินทองเลย.

บัดนี้ ข้าพเจ้าจะกล่าวโดยพิษดารตรงๆว่าวิทีที่จะกันฝีดาษนั้นเปนอย่างไร. อันวิทีนั้น, คือบุพโพอย่างหนึ่ง, แต่เดิมเกิดขึ้นที่นมแม่โค, จึ่งเอาบุพโพฝีที่นมแม่โคนั้น, มาปลูกที่คนที่ยังไม่เปนฝีดาษ. เมื่อจะปลูกนั้นเอามีดสกิดเข้าหนิดหนึ่ง เอาบุพโพใส่ที่ใต้ผิวหนังตามรอยมีดนั้น. เมื่อขณะจะปลูกนั้น, ก็เจบเท่ายุงกัดเท่านั้น, ได้สองวันสามวันก็แดงขึ้น. ครั้นถึงแปดวัน, ก็เปนเมดฝีมีน้ำบุพโพใสๆ ครั้นถึง ๑๑ วัน ๑๓ วัน, ก็ยุบลงแห้งใปเอง. ไม่ตอ้งกินหยูกยาแลปิดยาเลย. ปลูกคราวหนึ่งสิบเก้าคนยี่สิบคน, ก็จะมีตัวรอ้นบ้างเลกน้อยศักคนหนึ่ง. ถึงกระนั้น, ก็ไม่ตอ้งกินยา, ไม่ตอ้งอดฃองแสลง. วิทีนี้และเปนที่กันฝีดาษได้มั่นคงนัก. ถ้าจะปลูกต่อไป, ก็ให้เอาบุบโพที่ปลูกขึ้นแล้วแต่ใสๆอยู่, เอามาปลูกลงที่คนอื่น, ก็เปนต่อไป, ใซ้ได้อีกหลายพันชั่ว, ไม่กลับกลายเปนฝีดาษ, แลฝีร้ายสิ่งใดเลย. เรียกว่าพันฝีโคอยู่อย่างนั้น.