เที่ยวพม่า(ในอดีต)

เรื่องเที่ยวเมืองพม่า(ในอดีต)นี้สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงเล่าตามที่ได้เสด็จไปทอดพระเนตรเห็นมาด้วยพระองค์เอง ประกอบกับความรอบรู้ที่ทรงศึกษาค้นคว้ามาด้วยความชำนิชำนาญเป็นพหุสูต จึ่งเป็นหนังสือที่น่าอ่านอย่างยิ่งเรื่องหนึ่ง ในกระบวนพรรณนาว่าด้วยเรื่องราวต่างๆ ของประเทศพม่าเพื่อนบ้านของเรา ตลอดจนเรื่องราวที่พม่าเคยเกี่ยวข้องกับไทยเรามาแต่ก่อนอย่างไรๆ นั้นด้วย ผู้อ่านจะได้รับความรู้ทั้งในทางภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ โบราณคดี สาสนคดี ขนบธรรมเนียมประเพณี วัฒนธรรม และอื่นๆ อีกหลายประการ ความรู้ต่างๆ ดังกล่าวมานี้เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับพม่าโดยตรงก็จริง แต่พม่ากับไทยมีเรื่องราวเกี่ยวข้องกันมามากในประวัติศาสตร์ เพราะฉะนั้นเรื่องที่สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงพรรณนาไว้ในหนังสือนี้ จึงมีเกี่ยวโยงถึงไทยด้วยโดยตลอดตั้งแต่ต้นจนปลาย ผู้อ่านจะได้ทราบเรื่องราวเก่าๆ ของไทย ควบคู่กันไปกับเรื่องราวของพม่าที่ทรงนำมาเล่าเป็นตอนๆ ด้วยความเพลิดเพลินและน่าสนใจไม่เบื่อหน่าย บางตอนผู้อ่านจะเห็นได้ว่า ขนบธรรมเนียมประเพณีและวัฒนธรรมบางอย่างขอพม่ากับของไทยเหมือนกันอย่างน่าพิศวง ข้อสำคัญคือขนบธรรมเนียมในราชสำนักพม่าที่ดูคล้ายกันกับขนบธรรมเนียมไทยแต่โบราณมาก ซึ่งผู้อ่านจะได้พบในตอนที่พรรณนาว่าด้วยปราสาทราชมณเฑียรและเครื่องยศของพม่าในหนังสือนี้

ข้อที่เหมือนกันและคล้ายกันเช่นนี้ อาจเป็นด้วยพม่ากับไทยได้แบบวัฒนธรรมมาจากอินเดียด้วยกันแต่ดึกดำบรรพ์ แต่ข้อนั้นจะเหมือนกันได้ก็เพียงโครงการ ส่วยรายละเอียดที่มาเพิ่มขึ้นหรือมาแก้ไขในเมืองไทยกับเมืองพม่า จะเผอิญเหมือนกันด้วยต่างคิดไปโดนกันเข้า ยากที่จะเป็นได้ มิใครก็ใครคงเอาอย่างกันจึงเหมือนกัน ซึ่งสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภพาจะทรงชี้ให้เห็นชัดในข้อนี้ ในส่วนวัฒนธรรมทางศิลปนั้น ปรากฏชัดทีเดียวว่าพม่าเอาแบบอย่างของไทยไปใช้มาก เช่น เครื่องดนตรี การฟ้อนรำ การเล่นตลอดจนลวดลายกระบวนช่าง เป็นต้น สิ่งที่น่าพูมใจสำหรับไทยเราก็คือว่า อะไรที่เรียกว่าเป็นแบบไทย (พม่าเรียก "แบบโยเดีย") แล้ว ก็เป็นที่นับถือกันในพม่าว่าดีทั้งนั้น ข้อความที่กล่าวมานี้ ผู้อ่านจะได้ทราบโดยละเอียดในหนังสือนี้