อิตถีในทศชาติ

เชื่อมั่นว่าชาวพุทธไทยส่วนใหญ่รู้จัก "ทศชาติ" หรือหากเอ่ยว่า "พระเจ้าสิบชาติ" ยิ่งเชื่อว่าต้องมีการร้องอ๋อกันบ้าง จะว่าไปแล้วทศชาติก็มีความสัมพันธ์กับสังคมชาวพุทธไทยมาอย่างยาวนาน อาจมีบางคนที่บอกชื่อชาดกทั้งสิบได้ไม่ครบถ้วน แต่พอจะคุ้น ๆ และเล่าได้เป็นบางเรื่อง เช่น มหาชนกชาดก มโหสถชาดก ภูริทัตตชาดก เวสสันดรชาดก เป็นต้น เพราะมีนวนิยายอิงธรรมะนำมโหสถชาดกมาแต่งคือ "มหาบัณฑิตแห่งมิถิลานคร" แต่งโดย น.อ.แย้ม ประพัฒน์ทอง และยังสร้างเป็นละครโทรทัศน์เรื่อง "มโหสถชาดก มหาบัณฑิตแห่งมิถิลานคร" ฉายทางช่อง 7 เมื่อหลายสิบปีก่อนอีกด้วย ชาดกอีกเรื่องที่ชาวพุทธไทยคุ้นเคยกันเป็นอย่างดีคือ เวสสันดรชาดก ด้วยประเทศไทยมีประเพณีการเทศนาด้วยชาดกเรื่องนี้คือ "เทศน์มหาชาติ" ได้สร้างเป็นภาพยนตร์และละคร เช่น "ชูชก-กัณหา-ชาลี" (ฉายเมื่อปี 2516) นำแสดงโดย สมบัติ เมทะนี - พิศมัย วิไลศักดิ์ "กัณหา-ชาลี (มหาเวสสันดรชาดก)" ฉายทางช่อง 7 เมื่อหลายสิบปีมาแล้ว และ "มหาเวสสันดรชาดก" ฉายทางช่อง 5 เมื่อหลายสิบปีก่อนเช่นกัน ต่อมาภูริทัตตชาดกกลายเป็นที่สนใจเพราะกระแสการบูชาพญานาคทำให้ชาดกเรื่องนี้ได้รับการกล่าวถึงในฐานะพระชาติหนึ่งของพระพุทธเจ้าที่เคยเป็นนาค ส่วนมหาชนกชาดกได้รับความสนใจจากสังคม เพราะรัชกาลที่ 9 ได้พระนิพนธ์ "พระมหาชนก" ขึ้น ซึ่งได้เกิดเวอร์ชั่นหนังสือการ์ตูน ภาพยนตร์การ์ตูน และเป็นภาพยนตร์ ละครเวทีตามมาอีกหลากหลาย

ส่วนชาดกที่เหลืออาจไม่ได้นำมาเผยแผ่จนเป็นที่รู้จัก แต่ไม่ได้หมายความว่าจะไม่เป็นชาดกที่มีเนื้อหาที่น่าสนใจ หนังสือเล่มนี้เขียนขึ้นจากการที่ได้มีโอกาสอ่านอรรถกถาชาดก โดยเฉพาะมหานิบาตชาดก หรือทศชาติ พบว่าเนื้อหาที่เรารับรู้นั้นได้รับอิทธิพลมาจากอรรถกถา ทำให้ชาดกอันเป็นสาธกเทศนาของพระพุทธเจ้ามีชีวิตชีวาชวนให้น่าติดตาม การอ่านพบว่าชาดกถึงแม้จะเป็นเรื่องการบำเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตว์ซึ่งเป็นบุรุษ แต่ทว่าสตรีเองก็มีบทบาทไม่น้อยต่อการส่งเสริมให้พระโพธิสัตว์ได้มีโอกาสสั่งสมบารมี "อิตถีในทศชาติ" จึงเป็นหนังสือที่รวบรวมประเด็นที่น่าสนใจของตัวละครผู้หญิงบางตัวละครในทศชาติ โดยหวังว่าอิตถีในทศชาติจะได้รับความสนใจ และผู้อ่านได้ทราบว่าพวกเธอมีบทบาทต่อการบำเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตว์อย่างไร