ประมวลกฎหมายลักษณะอาญา ร.ศ. 127 : The Penal Code of Siam R.S. 127

ย้อนรอยกฎหมายไทย: บันทึกแห่งวิวัฒนาการ สู่ประมวลกฎหมายอาญา ร.ศ. ๑๒๗

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติลักษณะอาญา ร.ศ. ๑๒๗ (พ.ศ. ๒๔๕๑) ขึ้น เพื่อใช้บังคับแก่การกระทำความผิดทางอาญา แทน "กฎหมายตราสามดวง" ซึ่งเป็นกฎหมายที่มีมาแต่โบราณกาล
การตราพระราชบัญญัติลักษณะอาญา ร.ศ. ๑๒๗ นี้ มีเหตุผลสำคัญ 2 ประการ ประการแรก "กฎหมายตราสามดวง" ซึ่งใช้กันมาแต่เดิมนั้น เริ่มล้าสมัย ขาดความชัดเจน มีช่องโหว่ และมีความกำกวม ทำให้เกิดความยากลำบากในการตีความและบังคับใช้ ไม่สอดคล้องกับยุคสมัยที่เปลี่ยนไป ประการที่สอง ประเทศไทยได้ทำสนธิสัญญากับนานาประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสนธิสัญญาที่ให้สิทธิสภาพนอกอาณาเขต แก่ชาวต่างชาติ ส่งผลให้คนในบังคับของประเทศนั้น ๆ ไม่ต้องขึ้นศาลไทย แต่ขึ้นศาลของประเทศตนเอง ซึ่งเป็นการกระทบต่ออธิปไตยของประเทศ รัฐบาลไทยในสมัยนั้นจึงต้องการปรับปรุงกฎหมายให้ทันสมัย เพื่อใช้เป็นข้อต่อรองในการแก้ไขสนธิสัญญาที่ไม่เป็นธรรม และเรียกคืนอำนาจอธิปไตยกลับคืนมา
พระราชบัญญัติลักษณะอาญา ร.ศ. ๑๒๗ นับเป็นประมวลกฎหมายอาญาฉบับแรกของประเทศไทย โดยเป็นการรวบรวมกฎหมายอาญาที่แต่เดิมกระจัดกระจายอยู่ในกฎหมายหลายฉบับ มารวมไว้ในประมวลกฎหมายฉบับเดียว ซึ่งได้รับอิทธิพลจากประมวลกฎหมายอาญาของประเทศฝรั่งเศสและประเทศอิตาลี มีโครงสร้างที่เป็นระบบ มีการแบ่งหมวดหมู่ มาตรา และเนื้อหา อย่างเป็นลำดับขั้นตอน ชัดเจน ครอบคลุม และใช้ภาษาที่กระชับ ตรงไปตรงมา เข้าใจง่าย กว่ากฎหมายตราสามดวง
อย่างไรก็ตาม ประมวลกฎหมายอาญาฉบับนี้ ได้มีการแก้ไขเพิ่มเติมหลายครั้ง เพื่อให้ทันสมัยและเหมาะสมกับสภาพสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง ที่เปลี่ยนแปลงไป จนกระทั่งได้มีการปรับปรุงแก้ไขเป็น ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2500 ซึ่งเป็นประมวลกฎหมายอาญาที่เราใช้บังคับกันอยู่ในปัจจุบัน