คัมภีร์แห่งห่วงทั้งห้า

ณ แดนบูชิโดอันเยียบเย็น ปรากฏบุรุษผู้หนึ่ง ผู้ซึ่งมิได้เพียงจับดาบเพื่อต่อสู้ แต่กลับถือดาบดุจพู่กัน เขียนความจริงลงกลางอากาศ ชื่อของเขาคือ มิยาโมโตะ มูซาชิ ดาบสำนักเดียวผู้ไร้สำนัก ปราชญ์นักรบผู้วางดาบลงเมื่อบรรลุสิ่งที่สูงกว่าการฟันศัตรูคือ จิตแห่งเต๋าในมรรคแห่งยุทธะ
เขาไม่เพียงรบชนะด้วยคมดาบ หากแต่ชนะความกลัวแห่งใจตน ครั้นเมื่อพลังและวัยผ่านพ้น ดวงจิตมูซาชิหันสู่ถ้อยคำ ด้วยถ้อยคำจึงบรรจุสัจธรรมแห่งการต่อสู้ไว้ใน "คัมภีร์แห่งห่วงทั้งห้า" (Go Rin no Sho) ปกรณ์อันเป็นดังธาตุแท้ของเขา
ปฐมบท จิตวิญญาณแห่งวิถียุทธ์ คัมภีร์เล่มนี้หาใช่เพียงตำราดาบ หากแต่คือการเสวนาอย่างสงัดระหว่างครูผู้รู้และศิษย์ผู้แสวง จิตวิญญาณในหนังสือมิได้อยู่ที่ถ้อยคำ หากอยู่ที่ "ช่องว่างระหว่างคำ" เช่นเดียวกับการต่อสู้ที่แท้จริง มิได้อยู่ในการฟาดฟัน แต่อยู่ในจังหวะที่ไร้เสียง ช่องว่างที่คู่ต่อสู้เผยความจริงของเขา
"วิถียุทธ์" สำหรับมูซาชิ ไม่ใช่กลยุทธ์ ไม่ใช่การชนะ ไม่ใช่ศิลปะของการฆ่า แต่คือวิถีแห่งการรู้แจ้ง วิถีแห่งการรวมร่างกาย ดาบ และจิตใจเข้ากับจังหวะแห่งจักรวาล จนไม่มีสิ่งภายนอกอีกต่อไป มีแต่ "ความรู้" ที่ไร้ผู้รู้
คัมภีร์แห่งห่วงทั้งห้าคือธาตุทั้งห้าที่บรรจุสัจธรรม คัมภีร์แห่งดิน (The Book of Earth) รากฐานแห่งยุทธะคือความมั่นคงของดิน เป็นบทว่าด้วยความเข้าใจตัวเองและหนทางสำนักนิโตะอิชิ (สองดาบหนึ่งวิถี) เช่นเดียวกับผืนแผ่นดิน มิเคลื่อนไหว ทว่ารองรับสรรพสิ่ง นักรบต้องหยั่งรู้ธรรมชาติตนเองให้มั่นคง ก่อนเคลื่อนไหวใด ๆ ดินสอนให้ยืนอยู่ในปัจจุบัน มิหวั่นไหวตามชัยหรือความพ่าย
คัมภีร์แห่งน้ำ (The Book of Water) น้ำแปรเปลี่ยนตามภาชนะ ไหลลื่นแต่ไม่อ่อนแอ เช่นเดียวกับจิตนักรบที่ต้องว่างเปล่า ปรับตัวได้กับทุกสถานการณ์ มูซาชิสอนว่า "การเรียนรู้ดาบคือการเรียนรู้จิตใจ" ดุจน้ำที่สะท้อนภาพเมื่อใส ดาบที่ไร้จิตยึดมั่นจึงฟันได้โดยไม่แปรเปื้อนเลือด
คัมภีร์แห่งไฟ (The Book of Fire) ไฟเป็นบทว่าด้วยการต่อสู้จริง คือดาบปะทะดาบ ความรุนแรง แรงผลักดัน และจังหวะอันลุกโชน มูซาชิกล่าวถึงไฟอย่างไม่หวาดหวั่น แต่ชี้ให้เห็นว่า ไฟที่ไม่รู้จังหวะ ย่อมเผาตนเองก่อนเผาศัตรู การต่อสู้คือการรู้เวลาเผา และรู้เวลาเย็น
คัมภีร์แห่งลม (The Book of Wind) ลมเปลี่ยนแปรไม่มีรูป คัมภีร์นี้กล่าวถึงสำนักอื่น ๆ ที่มีวิถีแตกต่าง เพื่อให้ศิษย์ไม่ติดอยู่ในรูปแบบของตน ลมเป็นอุปมาแห่ง "ความไม่ยึดมั่น" มูซาชิเตือนว่า เมื่อท่านยึดมั่นในรูปแบบใด ๆ ท่านจะพ่ายต่อสิ่งที่อยู่นอกแบบเสมอ
คัมภีร์แห่งความว่าง (The Book of the Void) ว่างเปล่า คือที่สุดแห่งยุทธศาสตร์ มูซาชิไม่ได้กล่าวถึง "ความว่าง" อย่างปรัชญา แต่ในฐานะประสบการณ์ตรง เมื่อไม่มีตน ไม่มีดาบ ไม่มีศัตรู จิตจึงเป็นหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่ง นี่คือ "ชัยชนะที่ไม่มีใครแพ้" ความว่างจึงมิใช่การไม่มีสิ่งใด หากคือภาวะที่ทุกสิ่งรวมเป็นหนึ่งเดียวกัน
ดาบที่ไร้ดาบ มูซาชิไม่ได้เขียนเพื่อสร้างทหาร แต่เพื่อ ปลุกวิญญาณแห่งการตื่นรู้ในตัวนักรบ "ดาบที่แท้คือดาบที่มิได้ยกขึ้น ชัยที่แท้คือชัยที่ไม่ต้องสู้" นี่คือคำสอนของผู้ที่ผ่านศึกมาทั่วแคว้น แต่กลับสงัดดุจเงาไม้ในราตรี ผู้ที่รู้แจ้งในวิถียุทธ์จนไม่ต้องใช้ยุทธะอีกต่อไป


เนษฐ์ ธาราธิเบศร์
ผู้แปล