ธรรมบท: วรรคพจน์อันเร้นลับสู่วิถีอันสว่างนิรันดร์

ธรรมบท (Dhammapada) คือเพชรแห่งพระพุทธวจนะ เป็นคำสอนที่เปล่งประกายอยู่ท่ามกลางป่าหนามแห่งโลกีย์ ดุจเสียงลมเบาจากป่าอรัญญิกา สะกิดใจผู้หลงทางให้หันมามองแสงธรรม คือกระจกใสบางที่สะท้อนใจมนุษย์อย่างซื่อตรง ไม่อ้อมค้อม ไม่ประจบ ไม่ปรานี เปี่ยมด้วยความเมตตาอันเงียบสงบ ลึกซึ้งและทรงพลังยิ่ง "ใจเป็นใหญ่ ใจเป็นประธาน ทุกสิ่งสำเร็จได้ด้วยใจ" บทธรรมแรกเริ่มในบท Yamakavagga มิใช่เพียงคติ หากเป็นการประกาศจุดเริ่มของจักรวาลทั้งภายนอกและภายใน
ธรรมบทมิได้พาเราไปไกล แต่เชื้อเชิญให้เรากลับมา กลับสู่ใจ แหล่งกำเนิดแห่งสุข ทุกข์ และอิสรภาพ
ทุกบท ทุกคาถา คือหยาดน้ำใสตกต้องผืนดินแห่งชีวิต
บางบทเย็นฉ่ำดั่งสายน้ำ บางบทร้อนแรงดั่งอัคคี แต่ล้วนเพื่อปลุกให้ตื่นจากความหลงผิด มิใช่เพื่อประดับภาษา มิใช่เพื่อถกเถียง แต่เพื่อ ดับไฟในใจ ในบท Panditavagga กล่าวถึงบัณฑิต ผู้เปรียบดั่งภูผามั่นคงท่ามกลางลมฝนแห่งโลก บัณฑิตในธรรมบท มิใช่ผู้มากวิชา หากคือผู้มีสติ เห็นธรรม รู้จักตน
บัณฑิตในธรรมบทมิได้พูดมาก แต่เมื่อพูดถ้อยคำเปี่ยมด้วยน้ำใจและความจริง ผู้ใดรู้ตน ย่อมรู้ทาง ผู้ใดยอมแพ้ต่อธรรม ย่อมไม่ยอมแพ้ต่อกิเลส
ในบท Attavagga กล่าวว่า "ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน" เสียงกังวานของอิสรภาพ ไม่ต้องพึ่งพระ ไม่ต้องรอปาฏิหาริย์ ธรรมะมิใช่ทางลัด หากคือทางสายกลาง มิใช่หนทางที่มีใครมาอุ้มพาเดิน แต่เป็นหนทางที่ต้องเหยียบย่างด้วยเท้าตนเอง ทีละก้าว ทีละลมหายใจ ทีละสติ
และในบท Sahassavagga มีถ้อยคำที่เสมือนคบเพลิง
"จะพูดพันคำที่ไร้สาระไปใย ถ้าหนึ่งคำที่นำสันติยิ่งกว่าพันคำนั้น" ธรรมบทจึงมิใช่กองอักษร แต่คือคำเดียวที่แทงทะลุอกเรา คำเดียวที่พลิกคืนสติ คำเดียวที่เตือนว่า ชีวิตนี้สั้นนัก จงอย่ามัวนอนหลับในความไม่รู้ ธรรมบทมิใช่หนังสือธรรมดา หากคือ "ดอกบัวแห่งการตื่น" แย้มกลีบอยู่กลางปลักแห่งความทุกข์เปล่งกลิ่นหอมอย่างเงียบงาม สงบ แต่ปลุกใจ
ผู้ใดอ่านธรรมบทด้วยใจไม่เร่งเร้า
ผู้ใดน้อมเข้ามาแทนที่จะผลักออกไป
ผู้ใดมิใช่แค่อ่านหากถ้อยมาปฏิบัติ
ผู้นั้นจักได้ยินเสียงที่อยู่ใต้ถ้อยคำ เสียงของพระพุทธะ
เสียงแห่งอิสรภาพที่ไม่จำเป็นต้องเรียกร้องหา
ธรรมบทคือแสงเทียนเล่มเล็ก
แต่ในคืนมืดที่สุดของชีวิต
มันเพียงพอแล้วที่จะมองเห็นหนทาง

สารบัญ
บทที่ ๑ คู่วรรคแห่งธรรม
(บทแห่งถ้อยคำที่เปรียบดั่งเงาและแสง เคียงกันในสัจธรรม)

บทที่ ๒ ความเพียรอันแน่วแน่
(บทแห่งจิตที่มุ่งมั่น มิเอนเอียงไปตามลมโลก)

บทที่ ๓ ความคิด
(บทแห่งพลังเร้นลับในใจ ที่เป็นต้นกำเนิดแห่งกรรม)

บทที่ ๔ ดอกไม้
(บทแห่งความงามชั่วคราว ที่เผยสัจธรรมแห่งการเปลี่ยนแปร)

บทที่ ๕ คนเขลา
(บทแห่งใจที่ปิดกั้นตนเอง จากแสงแห่งปัญญา)

บทที่ ๖ บัณฑิต
(บทแห่งผู้รู้ ผู้เห็น ผู้เงียบสงบในความเข้าใจ)

บทที่ ๗ พระอรหันต์
(บทแห่งผู้ละแล้วซึ่งเครื่องพันธนาการทั้งปวง)

บทที่ ๘ พันถ้อยนับหมื่น
(บทแห่งการเลือกถ้อยคำหนึ่งที่ลึกซึ้ง กว่าสิ่งพร่างพรายทั้งแผ่นดิน)

บทที่ ๙ ความชั่ว
(บทแห่งเงาในใจที่กัดกินตน ไม่ต้องการศัตรูภายนอก)

บทที่ ๑๐ โทษทัณฑ์
(บทแห่งการย้อนคืนของกรรม และผู้หวังความยุติธรรมอย่างลุ่มหลง)

บทที่ ๑๑ ชราภาพ
(บทแห่งความร่วงโรย ที่ปลุกให้ตื่นรู้ในความไม่เที่ยง)

บทที่ ๑๒ ตนเอง
(บทแห่งผู้ที่ควรรู้จักที่สุด แต่กลับถูกมองข้าม)

บทที่ ๑๓ โลก
(บทแห่งมายาอันร้อยรัด ที่ซ่อนความจริงไว้เบื้องหลังเสียงหัวเราะและน้ำตา)

บทที่ ๑๔ พระพุทธเจ้า (ผู้ตื่นแล้ว)
(บทแห่งผู้รู้แจ้ง แสงที่ฉายกลางความมืดแห่งความไม่รู้)

บทที่ ๑๕ ความสุข
(บทแห่งสุขแท้ มิได้อยู่ที่นอกตน หากฝังลึกในใจสงบ)

บทที่ ๑๖ ความเพลิดเพลิน
(บทแห่งสุขลวง ที่พัดพาใจไปสู่ความทุกข์อย่างแผ่วเบา)

บทที่ ๑๗ ความโกรธ
(บทแห่งไฟในอก ที่เผาผลาญผู้ถือไว้ยิ่งกว่าศัตรูใด)

บทที่ ๑๘ ความไม่บริสุทธิ์
(บทแห่งมลทินทางใจ ที่บังแสงแห่งธรรม)

บทที่ ๑๙ ผู้เที่ยงธรรม
(บทแห่งผู้ทรงความยุติธรรม มิใช่ด้วยถ้อยคำ แต่ด้วยใจตั้งมั่น)

บทที่ ๒๐ หนทาง
(บทแห่งทางอันสงัด ที่ทอดยาวสู่การหลุดพ้น)

บทที่ ๒๑ สารพัดธรรม
(บทรวมถ้อยคำหลากหลายดั่งดอกไม้ ในสวนปัญญา)

บทที่ ๒๒ ทางเสื่อม
(บทแห่งความลื่นไถลของจิต เมื่อหันหลังให้ธรรม)

บทที่ ๒๓ ช้าง
(บทแห่งพลังสงบที่มั่นคง มิหวั่นไหวในเสียงกู่ก้อง)

บทที่ ๒๔ ความกระหาย
(บทแห่งความอยาก ที่ไม่มีที่สิ้นสุด เปรียบดังเปลวไฟเผาใจ)

บทที่ ๒๕ ภิกษุ (ผู้เที่ยวบิณฑบาต)
(บทแห่งผู้ละโลกอย่างสงบ ผู้เดินทางด้วยจิตอันเบา)

บทที่ ๒๖ พราหมณ์ (พระอรหันต์)
(บทแห่งผู้บริสุทธิ์ ผู้ข้ามพ้นบ่วงแห่งโลกอย่างแท้จริง)