วอลล์เปเปอร์สีเหลือง (The Yellow Wallpaper)

วอลล์เปเปอร์สีเหลือง (The Yellow Wallpaper) คือเรื่องสั้นที่ไม่เพียงเป็นงานเขียนสยองขวัญในเชิงบรรยากาศ หากยังเป็นงานสะท้อนความจริงอันขมขื่นของยุคสมัยที่ผู้หญิงถูกจำกัดบทบาท ถูกปิดกั้นเสียง และถูกมองว่าไร้ความสามารถที่จะตัดสินใจอะไรก็ตามเกี่ยวกับชีวิตของตนเอง
เรื่องราวเริ่มต้นด้วยการที่หญิงคนหนึ่ง ที่ไร้ชื่อ ไร้ตัวตนในทางสังคม ที่ถูกสามีซึ่งเป็นแพทย์บังคับให้พักรักษาในบ้านชนบทภายใต้สิ่งที่เรียกว่า rest cure เพื่อเยียวยาโรคประสาทอ่อนแรง เธอถูกห้ามไม่ให้ทำกิจกรรมที่เป็นการใช้สติปัญญา ไม่ให้ขีดเขียน ไม่ให้คิด ไม่ให้แสดงออก ความเป็น "ตัวตน" ของเธอถูกตัดทอนจนเหลือเพียงร่างกายอันเฉื่อยชาที่อยู่ภายใต้การดูแลและการตัดสินใจของสามี
ห้องที่เธอถูกขังกลับกลายเป็นกับดักทางจิตวิญญาณ ภายในนั้นมีวอลเปเปอร์สีเหลืองแปลกประหลาด สีที่ซีดหม่น มืดมัว และลวดลายที่บิดเบี้ยว ไร้ระเบียบ ยิ่งมองนานก็ยิ่งบีบคั้นจิตใจ วอลเปเปอร์นี้ไม่เพียงเป็นสิ่งแวดล้อม หากแต่ทำหน้าที่เสมือน "ภาพสะท้อน" ของจิตสำนึกและความบอบช้ำทางอารมณ์ของผู้เล่าเรื่อง
เมื่อวันเวลาผ่านไป เธอเริ่มเห็นภาพหญิงสาวติดอยู่เบื้องหลังลวดลายผนังภาพ คล้ายพยายามดิ้นรนจะออกมา ภาพนั้นคือสัญลักษณ์ของตัวเธอเอง ผู้หญิงที่ถูกพันธนาการด้วยกรอบความคิดของชายเป็นใหญ่ และถูกกักขังภายในโครงสร้างที่สังคมสร้างขึ้น
ความสยองขวัญของเรื่องนี้มิได้เกิดจากผีหรือปีศาจ แต่เกิดจากความจริงที่น่าสะพรึงกลัวกว่าคือ การสูญเสียอัตลักษณ์ของมนุษย์ การกดทับเสียงของผู้หญิง และการใช้วิทยาศาสตร์ในคราบการแพทย์เพื่อผูกมัดเสรีภาพ เรื่องราวได้ไต่ระดับจากความไม่สบายใจไปสู่ความบ้าคลั่ง และลงเอยด้วยฉากที่สะเทือนใจ ผู้เล่าเรื่องคลานไปทั่วห้อง ฉีกวอลเปเปอร์ออกอย่างบ้าคลั่ง เหมือนประกาศอิสรภาพ แต่กลับสะท้อนถึงการสูญสิ้นสติสัมปชัญญะ
ในแง่สตรีนิยม วอลเปเปอร์สีเหลืองคือโครงสร้างปิตาธิปไตย (patriarchy) ที่บีบคั้นผู้หญิงให้อยู่ในกรอบอันจำกัด การดิ้นรนของหญิงในวอลเปเปอร์คือเสียงสะท้อนของผู้หญิงยุคศตวรรษที่ 19 ที่ต้องการหลุดพ้นจากการครอบงำ แต่กลับถูกทำให้เป็นบ้าเมื่อพยายามแสดงออกมา
ในแง่จิตวิทยา วอลเปเปอร์ทำหน้าที่เสมือนการฉายภาพ (projection) ของจิตใต้สำนึก ความบิดเบี้ยวของลวดลายคือความยุ่งเหยิงในจิตใจ เมื่อความคิดและความรู้สึกถูกกดทับโดยการรักษาที่ไร้ความเข้าใจ สติปัญญาของเธอจึงแปรเปลี่ยนเป็นภาพหลอน
ในแง่สังคมวิทยา เรื่องนี้วิพากษ์ความสัมพันธ์เชิงอำนาจระหว่างเพศ สามีผู้เป็นแพทย์เปรียบเสมือนตัวแทนของวิทยาศาสตร์และอำนาจรัฐ ขณะที่ภรรยากลายเป็นผู้ป่วยไร้อำนาจ ไร้เสียง การรักษาที่เรียกว่า บำบัดด้วยการพักผ่อน (rest cure) เป็นสัญลักษณ์ของสังคมที่ปิดกั้นการมีส่วนร่วมของผู้หญิงในทางสติปัญญา
ในเชิงสยองขวัญ วอลเปเปอร์ที่บิดเบี้ยวทำหน้าที่เป็นวัตถุอันน่าขนลุก (uncanny object) สิ่งธรรมดาที่กลายเป็นสิ่งผิดปกติจนชวนหวาดกลัว การที่บ้านอันสงบสุขกลายเป็นเรือนจำสะท้อนบรรยากาศโกธิคที่สั่นสะเทือนจิตใจ
The Yellow Wallpaper ไม่ใช่เพียงเรื่องสั้นชวนหลอน แต่คือ เสียงตะโกนในความเงียบ ของผู้หญิงยุคหนึ่งที่ถูกปิดปาก เป็นงานเขียนที่ผสานศิลปะแห่งความสยองขวัญเข้ากับการวิพากษ์สังคมอย่างแหลมคม วอลเปเปอร์สีเหลืองที่ปกปิดหญิงสาวไว้ภายใน เปรียบดังโซ่ตรวนที่ผูกมัดสตรีมาช้านาน และการฉีกมันออกคือการปฏิวัติในเชิงสัญลักษณ์ ถึงแม้จะต้องแลกมาด้วยความบ้าคลั่ง แต่ก็เป็นอาการบ้าที่สะท้อนถึงเสรีภาพที่แท้จริง

เมธา วราภักดิ์กูล
ผู้แปล