ราชินีแม็บ: บทกวีปรัชญา (Queen Mab)

บทกวีปรัชญาเรื่องราชินีแม็บ หรือ Queen Mab คือหนึ่งในมหากาพย์แห่งจิตวิญญาณอันเร่าร้อนของกวีหนุ่มผู้ท้าทายฟ้าดินอย่างเพอร์ซีย์ บิช เชลลีย์ บทกวีที่มิใช่เพียงเสียงขับขานของถ้อยคำ หากคือการปะทุของความคิดที่แผดเผา มุ่งแสวงหาเสรีภาพ ความจริง และความงามในโลกที่มืดมนด้วยความไม่รู้และอำนาจกดทับ
ในบทกวีนี้ เชลลีย์ได้เรียก “ควีนแม็บ” เทพีแห่งความฝันและวิสัยทัศน์ ให้ล่องนำวิญญาณของมนุษย์ออกจากพันธนาการแห่งเนื้อหนัง สู่อาณาจักรแห่งการหยั่งรู้ ซึ่งความจริงมิได้ถูกบดบังด้วยศาสนาที่หลงรูป หรืออำนาจที่ครอบงำจิตใจ เขาใช้ความฝันเป็นปีกบินข้ามจักรวาล เพื่อมองความทุกข์ของมนุษยชาติจากเบื้องบน เห็นเมืองที่ลุกเป็นไฟจากความโลภ เห็นศาสนจักรที่ห่มผ้าขาวแต่ซ่อนเขี้ยวพิษ เห็นราชบัลลังก์ที่สูงเด่นแต่ตั้งอยู่บนกองกระดูกของคนยากไร้
เชลลีย์ให้ควีนแม็บเป็นกระบอกเสียงของสติปัญญา ผู้เผยให้เห็นว่าโลกนี้ยังสร้างไม่เสร็จ หากยังอยู่ในกระบวนการวิวัฒน์แห่งจิตวิญญาณ มนุษย์ยังต้องปลดปล่อยตนเองจากเครื่องพันธนาการทางความเชื่อ ศีลธรรมจอมปลอม และกฎหมายที่รับใช้ทรราช เพื่อบรรลุ “อิสรภาพแท้จริง” อันถือกำเนิดจากความรัก ความรู้ และเหตุผล
บทกวีดำเนินไปดุจบทสวดของจักรวาล ที่กวีบรรเลงให้ทั้งทวยเทพและผีเสื้อแห่งความคิดฟัง เสียงของเชลลีย์ ควีนแม็บเป็นเสียงของผู้ใฝ่ฝันถึงโลกใหม่ โลกที่ไม่รู้จักศัตรู ไม่มีเจ้านายหรือทาส ไม่มีสงคราม ศาสนาที่ปิดกั้น หรือทรัพย์สินที่ทำให้มนุษย์แตกแยก เขาเห็นความงามของธรรมชาติเป็นศาสนาแท้ เห็นความรักเป็นพระเจ้า เห็นการตื่นรู้ของมนุษย์เป็นปาฏิหาริย์สูงสุด
แต่ในความฝันอันรุ่งเรืองนั้น ก็แฝงไว้ด้วยความเศร้าลึก ความเศร้าของผู้มองเห็นแสง แต่ต้องดำเนินอยู่ในเงา เชลลีย์รู้ดีว่าอุดมคติของเขาอาจเป็นเพียง “เพลงที่โลกยังไม่พร้อมจะรับฟัง” ทว่าเขายังคงร้องมันด้วยพลังแห่งศรัทธา ว่าความคิดอันดีงามจะไม่มีวันดับ แม้มันจะถูกเผาไหม้ด้วยไฟแห่งโลกก็ตาม
ดังนั้น ควีนแม็บจึงมิใช่เพียงบทกวี หากคือหนึ่งใน “คำประกาศแห่งจิตวิญญาณเสรี” ที่กล้าหาญที่สุดในประวัติศาสตร์วรรณกรรมอังกฤษ เป็นบทเพลงแห่งการกบฏที่เปี่ยมด้วยความเมตตา เป็นปรัชญาแห่งแสงที่เกิดขึ้นท่ามกลางความมืดบอด และเป็นถ้อยคำของกวีผู้ศรัทธาในพลังของจิตใจมนุษย์ ที่จะสร้างสวรรค์ขึ้นได้ด้วยมือของตนเอง จุดหมายปลายทางควีนแม็บ มิได้ชี้ให้มนุษย์หนีจากโลก แต่ชี้ให้เห็นว่า “โลกที่ดีกว่า” นั้น อยู่ในมือของเราทุกคน หากหัวใจเรากล้าพอที่จะฝัน เหมือนที่เชลลีย์ฝันไว้ในบทกวีอมตะนี้

เนษฐ์ ธาราธิเบศร์
ผู้แปล