ปริศนาภาพวาดของมิสเตอร์ ดับเบิลยู. เอช. (The Portrait of Mr. W. H.)

ในโลกแห่งปริศนาและเงาแห่งความงามทางปัญญา ปริศนาภาพวาดของมิสเตอร์ ดับเบิลยู. เอช. (The Portrait of Mr. W. H.) คือเรื่องสั้นที่ออสการ์ ไวลด์วาดขึ้นด้วยพู่กันของถ้อยคำอันละเมียดละไม ผสมระหว่างเสน่ห์แห่งศิลปะ การตีความทางวรรณคดี และความลึกลับของศรัทธาในความงาม เรื่องราวนี้มิใช่เพียงการค้นหาความจริง แต่คือการสำรวจว่ามนุษย์พร้อมจะยอมสละสิ่งใดเพื่อรักษาความงามในความเชื่อของตน
แก่นเรื่องเริ่มจาก "ทฤษฎี" ว่าโคลงชุด Sonnets ของเชกสเปียร์มิได้เขียนถึงสตรี หากแต่ถึงชายหนุ่มนามว่ามิสเตอร์ ดับเบิลยู. เอช. "Mr. W. H." ผู้เป็นแรงบันดาลใจในบทกวีทั้งหมด ทฤษฎีนี้ถูกหยิบยกขึ้นมาโดยเออร์สกิน และต่อมาจุดประกายให้ผู้เล่าเรื่องหลงใหลคลั่งไคล้ เขาพยายามตามรอยหลักฐานที่แทบไม่อาจจับต้องได้ จดหมาย ภาพเหมือนเก่า บันทึกที่เลือนหาย ทุกสิ่งที่อาจยืนยันการมีอยู่ของชายลึกลับผู้หนึ่งซึ่งเป็นเหมือนเงาแห่งบทกวีเอง
แต่เมื่อความจริงไม่มีวันถูกพิสูจน์ ความศรัทธากลับเติบโตขึ้นในความว่างเปล่า การเชื่อในสิ่งที่งดงามแม้ปราศจากหลักฐาน กลายเป็นศิลปะในตัวของมันเอง ไวลด์จึงสร้างโลกที่ความงามกลายเป็นศาสนา และความเชื่อในความงามนั้นคือการบูชา ความจริงอาจไม่สำคัญเลย หากศรัทธานั้นสามารถปลุกชีวิตให้แก่จินตนาการได้
ภาพเหมือนของมิสเตอร์ ดับเบิลยู. เอช. จึงเป็นสัญลักษณ์ของความจริงที่งดงามกว่าความจริง ภาพที่อาจปลอม แต่มีชีวิตในใจผู้ศรัทธา ไวลด์ทำให้ผู้อ่านต้องตั้งคำถามว่า อะไรคือความจริงในศิลปะ? การตีความคือการค้นพบ หรือคือการสร้างสรรค์สิ่งใหม่ในนามของความเชื่อ?
เรื่องนี้ดำเนินไปด้วยลีลาการเขียนแบบกึ่งวรรณกรรมกึ่งปรัชญา เต็มไปด้วยการถกเถียงที่เฉียบคมและร้อยด้วยภาษาที่งดงามเหมือนบทเพลง แต่เบื้องลึกกลับสะท้อนโศกนาฏกรรมของจิตใจที่ปรารถนาความงามยิ่งกว่าความจริง ไวลด์เผยให้เห็นว่าศิลปะมิได้มีหน้าที่บอกสิ่งที่ "เป็นจริง" แต่ทำให้เรามองเห็นสิ่งที่ ควรจะเป็นจริง
การตายของผู้ที่ยึดมั่นในทฤษฎีนี้ไม่ใช่เพียงการสิ้นชีวิตของบุคคลหนึ่ง หากคือการตายของเหตุผลภายใต้การพิพากษาของความงาม ศิลปะในสายตาของไวลด์ คือความเชื่ออันไร้เหตุผลที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของมนุษย์ และในความไร้เหตุผลนั้นเอง จิตวิญญาณมนุษย์ได้แตะต้องสิ่งที่สูงส่งที่สุด
ดังนั้น ปริศนาภาพวาดของมิสเตอร์ ดับเบิลยู. เอช. จึงมิใช่เพียงเรื่องลึกลับของเอกสารหรือภาพเขียน หากเป็นการตั้งคำถามต่อรากฐานของศิลปะและความหมายของการเชื่อ ไวลด์นำเราสู่เขตแดนที่ความจริงและความงามหลอมรวมเป็นสิ่งเดียวกัน ที่การโกหกอย่างงดงามมีพลังเหนือความจริงอันเยือกเย็น และที่ซึ่งมนุษย์มิได้มีชีวิตเพื่อรู้ แต่เพื่อเชื่อ เพื่อรัก และเพื่อสร้างความงามให้แก่สิ่งที่ไม่มีวันพิสูจน์ได้
ท้ายที่สุดแล้ว เรื่องสั้นนี้คือบทกวีในรูปของปริศนา เป็นการวาดภาพด้วยภาษาที่งามเกินกว่าความจริง และเป็นการภาวนาของจิตวิญญาณศิลปินผู้ศรัทธาว่า ในความลวงอันงดงามนั้นเองคือความจริงสูงสุดของมนุษย์ ความจริงที่ไวลด์เชื่อว่ามีอยู่ในทุกบทกวี ทุกภาพวาด และทุกหัวใจที่ยังคงกล้าฝัน

เมธา วราภักดิ์กูล
ผู้แปล