จดหมายถึงชาวฮินดู (A LETTER TO A HINDU)

จดหมายของลีโอ ตอลสตอยถึงชาวฮินดู A Letter to a Hindu คือเสียงแห่งจิตวิญญาณที่ตื่นรู้ในห้วงปลายชีวิตของนักคิดผู้เคยผ่านศรัทธาและความสงสัยทุกขั้วของมนุษย์มาแล้ว มันเป็นถ้อยคำของผู้ที่มองเห็นความจริงเบื้องหลังอำนาจ ความรุนแรง และความเชื่อทั้งมวล และได้เรียนรู้แล้วว่า ความรอดพ้นของโลกไม่ได้อยู่ที่อาวุธหรือคำสอนอันซับซ้อน แต่อยู่ในสิ่งเรียบง่ายที่สุดคือ ความรักอันปราศจากความกลัวและความรุนแรง
ตอลสตอยเขียนจดหมายฉบับนี้ถึงชาวอินเดีย ผ่านแรงบันดาลใจจากมหาตมะ คานธี ซึ่งในเวลานั้นยังเป็นเพียงนักต่อสู้หนุ่มในแอฟริกาใต้ จดหมายนี้เปรียบเสมือนสะพานระหว่างภูมิปัญญาตะวันตกกับจิตวิญญาณแห่งบรรพ์ ระหว่างคริสต์ศาสนธรรมที่แท้ซึ่งเขาตีความใหม่ กับหลักอหิงสา ของอินเดียที่คานธีกำลังปลุกให้กลับมีชีวิตอีกครั้ง
สารหลักของจดหมายนี้เรียบง่ายแต่ยิ่งใหญ่ ไม่มีสิ่งใดสามารถเอาชนะความรุนแรงได้ นอกจากความรักอันปราศจากการใช้กำลัง ตอลสตอยมองว่าความรุนแรงไม่อาจดับความรุนแรงได้ เช่นเดียวกับไฟที่ไม่อาจดับไฟ มีเพียงความเมตตาเท่านั้นที่สามารถคลี่คลายความเกลียดชัง มีเพียงความสงบเท่านั้นที่ทำลายอำนาจของการครอบงำได้อย่างแท้จริง
เขาเตือนชาวอินเดียว่า อย่าพยายามปลดแอกตนเองด้วยวิธีเดียวกับที่จักรวรรดินิยมใช้กดขี่พวกเขา เพราะนั่นเท่ากับสืบทอดโซ่ตรวนต่อไปไม่รู้จบ การต่อสู้ที่แท้จริง ต้องไม่ใช่การยกอาวุธขึ้น แต่คือการยก "จิตใจ" ให้สูงกว่าความกลัวและความเกลียดชัง
ในทัศนะของตอลสตอย "อำนาจ" เป็นภาพลวงตา เป็นเงาที่เกิดจากการยอมจำนนของผู้คน เขาเขียนอย่างแหลมคมว่า รัฐบาลหรือจักรวรรดิใด ๆ ไม่อาจมีอำนาจได้ หากไม่มีผู้คนจำนวนมากยอมก้มหัวและยอมรับว่าตนไร้พลัง ความเป็นทาสจึงมิได้เกิดจากโซ่ตรวน แต่เกิดจากความกลัวในใจของมนุษย์เอง และหนทางแห่งการปลดแอก คือการตระหนักว่าจิตวิญญาณนั้นไม่อาจถูกกักขังไว้โดยกำลังความรุนแรงใดในโลก
ในมิติของปรัชญา A Letter to a Hindu เป็นการรวมกันของสองสายน้ำแห่งความคิด ศีลธรรมคริสต์แบบไม่ใช้กำลังของพระเยซู กับปรัชญาอหิงสาแห่งภราดรภาพสากลของอินเดีย ตอลสตอยเห็นว่าทั้งสองสายต่างพูดภาษาเดียวกัน ภาษาของความรักอันไม่มีเงื่อนไข ซึ่งเป็นภาษาที่มนุษย์ทุกเชื้อชาติศาสนาสามารถเข้าใจได้โดยหัวใจ
น้ำเสียงของเขาในจดหมายนี้สงบ อ่อนโยน แต่แฝงไว้ด้วยพลังแห่งการปลุกเร้า เขาไม่พูดในฐานะผู้สั่งสอน หากแต่ในฐานะผู้ตระหนักถึงความทุกข์ของมนุษย์ผู้หลงทางไปในความรุนแรง เขาเรียกร้องให้มนุษย์กลับมามองโลกด้วยสายตาแห่งเมตตา ไม่ใช่เมตตาแห่งผู้ชนะต่อผู้แพ้ แต่เมตตาแห่งผู้เข้าใจว่าไม่มีใครต้องแพ้หรือชนะ หากต่างเข้าใจความเป็นหนึ่งเดียวของชีวิต
ตอลสตอยเขียนด้วยความศรัทธาอย่างลึกซึ้งต่อพลังใจของมนุษย์ เขาเชื่อว่าไม่มีจักรวรรดิใดที่ยิ่งใหญ่พอจะสามารถยืนหยัดอยู่ได้เมื่อประชาชนเลิกยอมรับในการใช้อำนาจของเขา และเลือกจะดำรงอยู่ในสัจธรรมแห่งความรัก ความเป็นอหิงสาไม่ใช่ความอ่อนแอ แต่คือความกล้าหาญสูงสุดของจิตวิญญาณ กล้าที่จะไม่ตอบสนองต่อความรุนแรงด้วยความรุนแรงอีกต่อไป
จดหมายฉบับนี้ไม่เพียงเป็นแรงบันดาลใจให้คานธีเปลี่ยนแนวทางการต่อสู้ของเขาเท่านั้น แต่ยังกลายเป็นรากฐานของขบวนการอหิงสาทั่วโลก จากอินเดียถึงอเมริกา จากคานธีถึงมาร์ติน ลูเธอร์ คิง เสียงของตอลสตอยยังคงก้องอยู่ในหัวใจของผู้ที่เชื่อว่า ความรักคือพลังเดียวที่สามารถเปลี่ยนแปลงโลกได้โดยไม่ทำลายมัน
เมื่อท่านอ่านจดหมายนี้จบ ท่านอาจรู้สึกถึงความเงียบแผ่วเบาในหัวใจ ความเงียบที่มิใช่ความว่างเปล่า แต่คือความสงบของจิตที่เริ่มเข้าใจว่า การปฏิวัติที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในโลก ไม่ได้เริ่มจากสนามรบ หากเริ่มจากหัวใจของมนุษย์ผู้หนึ่ง ที่ตัดสินใจไม่ตอบสนองต่อความเกลียดชังอีกต่อไป
A Letter to a Hindu มิใช่เพียงจดหมายถึงอินเดีย หากเป็นจดหมายถึงมนุษยชาติทั้งปวง เป็นเสียงกระซิบอันนิรันดร์ของตอลสตอย ที่เตือนเราว่า "ความรักคือกฎแห่งชีวิตเพียงอย่างเดียว ส่วนความรุนแรงนั้นเป็นเพียงเงาของความกลัวที่เรายังไม่กล้าปล่อยวาง"

รวีร์ วรกิตติกุล
ผู้แปล