พิทักษ์บทกวีและนานานิพนธ์

ในบรรดากวีโรแมนติกผู้ยิ่งใหญ่แห่งศตวรรษที่สิบเก้า ไม่มีใครเลยเปล่งเสียงแห่งจิตวิญญาณได้ไพเราะและเร้นลึกเท่าเพอร์ซี บิช เชลลีย์ (Percy Bysshe Shelley) กวีผู้เป็นทั้งนักคิด นักอุดมคติ และนักปฏิวัติทางจิตวิญญาณของมนุษย์ ผลงานพิทักษ์บทกวีและนานานิพนธ์ A Defence of Poetry and Other Essays คือแสงส่องจากใจของผู้ที่เชื่อมั่นว่ากวีนิพนธ์คือพลังแห่งชีวิต เป็นรากของความงามและคือความสำนึกสูงสุดของจิตใจมนุษย์
เชลลีย์มิได้ปกป้อง "กวีนิพนธ์" ในฐานะศิลปะเพียงแขนงหนึ่ง หากแต่ยกมันขึ้นเป็นสารัตถะของความเป็นมนุษย์ คือถ้อยคำแห่งวิญญาณที่เชื่อมโยงเรากับความดี ความงาม และความจริง สำหรับเขา กวีไม่ใช่ผู้แต่งถ้อยคำที่ไพเราะเท่านั้น หากคือผู้หยั่งรู้จิตจักรวาล เป็น "unacknowledged legislator of the world" ผู้ร่างกฎหมายลับของโลก ที่ขีดเส้นเขตแห่งศีลธรรมและความฝันในใจมนุษย์โดยไม่จำเป็นต้องถือคทาอำนาจ
ในบทความนี้ เชลลีย์ชี้ให้เห็นว่า กวีนิพนธ์คือแรงสั่นสะเทือนภายในของความรู้สึกอันละเอียดอ่อน ที่ปลุกเร้าความเห็นอกเห็นใจและความดีงามในมนุษย์ทุกคน มันคือเสียงสะท้อนแห่งสัจจะที่ยังมิได้กล่าวออกมาอย่างชัดแจ้ง เสียงที่มาจากจิตอันไร้กาลเวลา กวีนิพนธ์จึงไม่เพียงสร้างศิลปะ หากสร้างมนุษย์ขึ้นใหม่ภายในมนุษย์เอง
เมื่ออ่าน A Defence of Poetry ผู้อ่านจะได้เห็นเชลลีย์ในฐานะนักปรัชญาแห่งจินตนาการ เขาไม่เพียงวิเคราะห์บทบาทของกวีนิพนธ์ในสังคม แต่ยังเผยให้เห็นว่าความงามคืออำนาจแห่งจิตที่แปรสภาพโลกได้ ความงามในทัศนะของเขาไม่ใช่เพียงสิ่งให้ชื่นชม หากคือแรงบันดาลแห่งการเปลี่ยนแปลง มันคือความดีในรูปที่บริสุทธิ์ที่สุด และกวีนิพนธ์คือเครื่องมือแห่งการสื่อสารความดีนั้นออกมา
ส่วนในบทความอื่น ๆ ที่รวมไว้ในเล่มนี้ เราจะได้เห็นเชลลีย์ในแง่มุมของผู้วิพากษ์วรรณคดี ผู้ใคร่ครวญถึงความสัมพันธ์ระหว่างศิลปะกับอารยธรรม ความคิดกับอารมณ์ ปัญญากับจิตวิญญาณ เขาเชื่อว่าศิลปะจะดับสูญก็ต่อเมื่อมนุษย์ละทิ้งความสามารถในการฝัน และว่าความฝันนั่นเองคือแสงนำทางแห่งวิวัฒน์ของมนุษย์
น้ำเสียงของเชลลีย์เปี่ยมด้วยความศรัทธาในอำนาจของความงามและจินตนาการ เขาเขียนด้วยภาษาอันรุ่งโรจน์ราวแสงแห่งอรุณที่เฉิดฉายเหนือซากแห่งเหตุผลอันแห้งแล้ง เขาเชื่อว่ากวีนิพนธ์เป็นพลังที่จะฟื้นชีวิตให้กับโลก เมื่อโลกกำลังหลงลืมความอ่อนโยนของหัวใจ "Poets are the hierophants of an unapprehended inspiration" หรือ "กวีคือปุโรหิตแห่งแรงดลใจที่โลกยังไม่เข้าใจ" เพียงประโยคนี้ประโยคเดียวก็เรียกได้ว่าคือหัวใจของทั้งเล่ม และคือคำประกาศอันอมตะของเชลลีย์ที่ต่อให้กาลเวลาผ่านไปเพียงใด ก็ยังส่องประกายเหนือเถ้าธุลีแห่งอารยธรรม

เนษฐ์ ธาราธิเบศร์
ผู้แปล