ยูไธโฟร: ปริศนาแห่งความศรัทธา (Euthyphro)

ในโลกที่มนุษย์ยังเสาะแสวงหาความหมายของ "ความดี" และ "ความถูกต้อง" อย่างไม่รู้จบ Euthyphro ของเพลโตคือบทสนทนาอันงดงามที่เปล่งเสียงถามเราด้วยถ้อยคำเรียบง่ายแต่ก้องกังวานอยู่เหนือกาลเวลา ผลงานชิ้นเล็กนี้ อาจเปรียบดั่งหยดน้ำใสที่เมื่อตกลงบนผิวน้ำแห่งความคิด กลับส่งแรงสั่นสะเทือนเป็นระลอกไม่รู้สิ้นสุด ให้เราเงี่ยหูฟังคำถามที่มนุษย์ควรถามตนเองมาตลอดประวัติศาสตร์ว่า "แท้จริงแล้ว ความศักดิ์สิทธิ์คืออะไร และเหตุใดเราจึงยึดถือมัน?"
เพลโตวางบทสนทนาระหว่างโสเครติสและยูไธโฟรอย่างแยบคาย ท่ามกลางบรรยากาศอันตึงเครียดของการกล่าวหาทางศาสนา แต่ในฉากอันมืดมนนี้กลับมีแสงสลัว แสงแห่งปัญญาที่โสเครติสใช้เปิดพื้นที่ให้ข้อสงสัยได้เติบโต มนต์เสน่ห์ของผลงานชิ้นนี้ไม่ใช่อยู่ในคำตอบที่ชัดเจน หากคือการตั้งคำถามที่แหลมคมจนผู้อ่านต้องเอี้ยวกลับมามองความเชื่อของตนเองอีกครั้ง
Euthyphro ไม่ได้พาเราเข้าสู่ศาสนวิทยาเท่านั้น แต่ยังพาเราดำดิ่งสู่ความซับซ้อนของความคิดมนุษย์ เราได้เห็นความเปราะบางของความเชื่อ ความลื่นไหลของนิยาม และความกล้าหาญของผู้ที่กล้ายอมรับว่าตน "ยังไม่รู้" ในสังคมที่ความมั่นใจมักกลบเสียงแผ่วเบาของความสงสัย โสเครติสกลับสอนเราว่า ความไม่รู้มิใช่ความอ่อนแอ หากคือประตูบานแรกสู่ปัญญาแท้ บทสนทนาเล่มนี้ยังเป็นการเตือนให้เราพิจารณาว่า สิ่งที่เรายึดถือว่า "ดี" หรือ "ศักดิ์สิทธิ์" นั้น ตั้งอยู่บนเหตุผลที่มั่นคง หรือเพียงเป็นเงาของความเชื่อที่ถ่ายทอดกันมาโดยไม่เคยไตร่ตรอง และเมื่อเราพยายามให้คำจำกัดความแก่สิ่งสูงส่งนั้น เหตุผลของเราตั้งอยู่บนหลักอันหนักแน่น หรือเป็นเพียงวงกลมที่พาเรากลับสู่จุดเดิมโดยไม่รู้ตัว
การอ่าน Euthyphro จึงเป็นการร่วมเดินทางไปกับโสเครติส การเดินทางที่ไม่ได้มุ่งไปสู่คำตอบ แต่เปิดพื้นที่ในใจให้ความคิดได้ก้าวไปข้างหน้าอย่างอิสระ ความลึกซึ้งของเล่มนี้ไม่ได้อยู่ที่บทสรุป หากอยู่ที่การปลุกความกระหายใคร่รู้ในผู้อ่าน ให้เรากล้าตั้งคำถามต่อความเชื่อของตนเองอย่างซื่อสัตย์และจริงใจ เมื่ออ่านจนจบแล้ว เราอาจยังไม่รู้คำจำกัดความของ "ความศักดิ์สิทธิ์" อย่างสมบูรณ์ แต่เราจะเริ่มมองความเชื่อของตัวเองด้วยสายตาที่นิ่งขึ้น ลึกซึ้งขึ้น และเปิดรับความจริงมากยิ่งขึ้น ซึ่งบางทีนั่นเองอาจเป็นปัญญาแท้ที่เพลโตต้องการมอบให้กับเรา

เนษฐ์ ธาราธิเบศร์
ผู้แปล