ที่สุดธรรมคำสอนพระอริยะ

ในสังคมชาวพุทธคงไม่มีคำไหนเกินคำว่า “อริยะ”หรือ“อรหันต์” เป็นแน่ เพราะไปไหนก็ได้ยินแต่คนพูดถึงพระอาจารย์ หลวงพ่อหรือหลวงปู่รูปนั้นรูปนี้ ว่าเป็นอริยะบ้าง เป็นอรหันต์บ้าง ครั้นถามว่ารู้ได้อย่างไร ต่างยอมรับว่าได้ยินเขาว่ากันอย่างนั้น
ตามคัมภีร์ท่านได้แบ่งพระอริยะไว้ 4 จำพวก คือ
พวกที่ 1. พระโสดาบัน ละกิเลส (สังโยชน์) ได้ 3 คือ ความยึดติดในตัวตน (สักกายทิฐิ), ความลังเลสงสัย เช่น สงสัยว่าทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว จริงหรือเปล่า(วิจิกิจฉา) และความถือศีลและวัตรผิดเป้าหมายของศีลและวัตร เช่น รักษาศีลเพื่อให้คนรู้ว่าตนเคร่ง เป็นต้น (สีลัพพตปรามาส)
พวกที่ 2. พระสกคามี ละกิเลส 3 อย่างข้างต้นนั้นได้ และยังทำโลภ โกรธ หลง ให้เบาบางลงอีกด้วย
พวกที่ 3. พระอนาคามี ละความกำหนัดในกาม (กามระคะ) และความกระทบกระทั่งใจ (ปฏิฆะ) ได้
พวกที่ 4. พระอรหันต์ ละกิเลส 5 อย่างข้างต้นได้ รวมกับอีก 5 อย่าง รวมเป็นละได้ครบ 10 คือ ความติดในรูปธรรมอันประณีต เช่น ติดในความสุขสงบอันเกิดจากสมาธิชั้นรูปฌาน (รูปราคะ), ความติดในอรูปธรรม เช่น ติดในอารมณ์แห่งอรูปฌาน (อรูปราคะ), ความถือตัว (มานะ), ความฟุ้งซ่าน (อุทธัจจะ) และความไม่รู้เท่าทันสภาวะ ไม่เข้าใจกฎแห่งเหตุปัจจัย (อวิชชา)
เพราะฉะนั้นคำว่า “พระอริยะ” จึงหมายถึง ผู้ที่ละกิเลสให้เบาบางลงตามลำดับๆ จนกระทั่งเป็นอรหันต์ ซึ่งละกิเลสได้หมดสิ้น เป็นต้น ดั่งที่สุดแห่งธรรมะ คำสอนและโอวาทแห่งพระอาจารย์ หลวงพ่อและหลวงปู่ ที่ชาวพุทธได้ให้ความเคารพนับถือ ศรัทธาและเชื่อมั่นว่าเป็นพระอริยะ พระอรหันต์