ธรรมะทวนกระแส

การเดินทวนกระแสน้ำไม่ใช่เรื่องง่าย แม้จะเป็นการเดินเลียบลำน้ำก็ตาม ทั้งนี้เพราะธรรมชาติของน้ำย่อมไหลจากที่สูงไปหาที่ต่ำ การเดินทวนกระแสน้ำจึงหมายถึงการเดินจากที่ต่ำไปยังที่สูง ซึ่งเท่ากับต่อสู้กับแรงดึงดูดของโลก จึงย่อมต้องใช้ความเพียรมากกว่าการเดินตามกระแสน้ำ แต่ยิ่งเดินทวนกระแสน้ำขึ้นไปไกลเท่าไร ทัศนียภาพโดยรอบก็ยิ่งงดงามมากขึ้นเท่านั้น ยิ่งเมื่อใกล้ถึงต้นน้ำ ก็จะสัมผัสกับป่าเขาที่ร่มรื่น ต้นไม้ที่เขียวขจี ธรรมชาติที่บริสุทธิ์ อากาศที่สะอาด น้ำที่ขุ่นมัวก็กลับใสมากขึ้น จนสามารถดื่มกินได้ ใช่แต่เท่านั้นความสงัดของลำเนาธารยังน้อมใจให้สงบเย็นได้ง่าย นี้ใช่ไหมคือรางวัลแห่งความเพียรของผู้เดินทวนกระแส

การเดินทวนกระแสกิเลสก็เช่นกัน แม้ต้องใช้ความเพียรมาก ต้องสู้กับแรงดึงดูดของโลกธรรม อาทิ ลาภสักการะ แต่รางวัลที่ได้รับคือความบริสุทธิ์สะอาดและความสงบเย็นในจิตใจ รวมทั้งเข้าถึงต้นธารแห่งความสุขที่หล่อเลี้ยงจิตใจให้สดชื่นแจ่มใสอยู่เสมอ แม้ความสะดวกสบายทางกายมีไม่มาก แต่ใจนั้นโปร่งโล่งเบาสบายและไร้ทุกข์

คนเราจึงไม่ควรปล่อยตัวไหลไปตามกระแสกิเลส ซึ่งมีแต่นำพาชีวิตให้ตกไปสู่ทางต่ำ แต่ควรเพียรพยายามทวนกระแสกิเลส ด้วยการฝึกตนให้รู้จักลดละ ทั้งความเห็นแก่ตัวและความยึดติดถือมั่น โดยอาศัยธรรมที่พระพุทธเจ้าได้ทรงประทานให้แก่เรา โดยเฉพาะหลักไตรสิกขา คือ ศีล สมาธิ และปัญญา ซึ่งนอกจากเป็นแผนที่นำทางให้เราทวนกระแสกิเลสได้จนถึงที่สุดแล้ว ยังช่วยให้เรามีความสุขในการทวนกระแสกิเลส อีกทั้งยังได้พบกับคุณธรรมอื่น ๆ มากมาย ที่หนุนเสริมให้เราไปถึงจุดหมายได้อย่างปลอดภัย

การทวนกระแสกิเลสเป็นสิ่งที่ต้องทำอย่างต่อเนื่องในชีวิตประจำวัน ไม่ใช่เรื่องเฉพาะกิจเฉพาะคราว แต่บางครั้งการปลีกตัวมาฝึกตนอย่างเข้มข้นในสถานที่สงบสงัดก็เป็นสิ่งจำเป็น เพื่อเพิ่มพูนประสบการณ์สำหรับการกลับไปอยู่ในโลกกว้างอย่างรู้เท่าทัน ไม่เผลอไผลพลัดหลงไปตามกระแสกิเลสอันเชี่ยวกรากง่าย ๆ

หนังสือเล่มนี้มีที่มาจากคำบรรยายของข้าพเจ้าในช่วงที่ชาวชมรมกัลยาณธรรม ซึ่งนำโดยคุณหมออัจฉรา กลิ่นสุวรรณ์มาปฏิบัติธรรมอย่างเข้มข้นที่วัดป่ามหาวันปลายปี ๒๕๕๕ โดยได้หลีกเร้นไปค้างแรมในป่าอันสงบสงัดและไร้สิ่งอำนวยความสะดวกใด ๆ เป็นช่วงที่ทุกคนได้สัมผัสกับธรรมชาติทั้งภายนอกและภายในอย่างใกล้ชิด ซึ่งแสดงธรรมให้จิตใจได้รับรู้อยู่ตลอดเวลา

หนังสือเล่มนี้จัดว่าเป็นผลพลอยได้จากการปฏิบัติธรรมครั้งนั้น ส่วนอานิสงส์ที่เป็นหลักนั้นได้เกิดขึ้นแล้วแก่ผู้ปฏิบัติธรรมทุกท่าน ซึ่งเป็นสิ่งที่รู้เห็นเฉพาะตน ไม่สามารถแบ่งปันให้ใครได้ อย่างไรก็ตามคุณหมออัจฉรา และชาวชมรมกัลยาณธรรมมีความปรารถนาดี อยากเผื่อแผ่แบ่งปันประโยชน์จากการปฏิบัติธรรมครั้งนั้นให้แก่ผู้อื่นบ้าง จึงได้จัดทำหนังสือเล่มนี้ขึ้นมาอย่างงดงามย นับได้ว่าเป็นธรรมทานที่น่าอนุโมทนาอย่างยิ่ง

ขออนุโมทนาคณะผู้ปฏิบัติธรรมจากชมรมกัลยาณธรรมทุกท่าน ที่ไม่เพียงบำเพ็ญประโยชน์ท่านอย่างแข็งขันตลอดหลายปีที่ผ่านมา หากยังเห็นความสำคัญของการเสริมสร้างประโยชน์ตน ซึ่งจะว่าไปแล้วก็คือ การบำเพ็ญประโยชน์ท่านอีกแง่หนึ่งนั่นเอง คือ ทำให้ตนมีความพร้อมในการทำงานเผยแผ่ธรรมให้กว้างขวางยิ่ง ๆ ขึ้นไป ขออานิสงส์แห่งการประพฤติธรรมดังกล่าวจงอำนวยให้ทุกท่าน รวมทั้งผู้ที่ร่วมจัดทำหนังสือเล่มนี้ ตลอดจนผู้อ่าน ประสบความเจริญก้าวหน้าในธรรม มีสัมมาทัศนะและมั่นคงในสัมมาปฏิบัติ สามารถทวนกระแสกิเลสจนลุถึงความสิ้นทุกข์ พบสุขเกษมศานต์ มีพระนิพพานเป็นที่หมายด้วยกันทุกคนเทอญ

พระไพศาล วิสาโล
๓๐ กันยายน ๒๕๕๖